Εδώ και Τώρα;

Τι προτιμάται, 1300 € τώρα ή 3640 € σε ένα χρόνο; Αν προτιμήσετε τα 1300 € τώρα απορρίπτεται μια επένδυση με επιτόκιο 180%. Εκτιμήσατε λάθος, εκτός αν προβλέπετε ότι τον επόμενο χρόνο θα γίνει η συντέλεια του κόσμου ή ότι θα πεθάνετε. Αν επιλέξατε τα 3640 € σε ένα χρόνο, θα πρέπει να ξέρετε, ότι είναι πολλοί εκείνοι που θα επέλεγαν τα 1300€ εδώ και τώρα. Επιλέγω ένα δελεαστικό φαγοπότι τώρα ή ένα υγιές και όμορφο σώμα μακροπρόθεσμα;

«Κάλλιο πέντε και στο χέρι παρά δέκα και καρτέρει» λέει η λαϊκή σοφία. Αν, όμως, αποδεχθούμε χωρίς αντίρρηση την παραπάνω θέση, μπορεί να οδηγηθούμε σε λάθος επιλογές, όπως παραπάνω.

Στην παραπάνω ρήση υπεισέρχονται δύο παράμετροι: ο χρόνος (και καρτέρει) και η ποσότητα (δέκα). Η απόφαση για την επιλογή μας θα πρέπει να λάβει υπόψιν τους δύο αυτούς παράγοντες. Αν η ποσότητα είναι εμφανώς μεγάλη η επιλογή είναι εύκολη, αξίζει να ρισκάρουμε. Αν ο χρόνος είναι στο μακρινό μέλλον ίσως θα πρέπει να επιλέξουμε το εδώ και τώρα. Το πρόβλημα είναι ποια είναι η βέλτιστη ποσότητα και ποιος ο βέλτιστος χρόνος αναμονής. Το πρόβλημα γίνεται πιο περίπλοκο αν λάβουμε υπόψιν και τους δύο παράγοντες.

Κατά την διάρκεια του χρηματιστηριακού κραχ του 1999, κάποιοι επέλεξαν σωστά το «πέντε και στο χέρι», και κάποιοι έχασαν περιουσίες επιλέγοντας το «δέκα και καρτέρει». Κάποιοι επιλέγουν ασύδοτα φαγοπότια και κάποιοι μετρημένα και λιτά γεύματα. Πως βρίσκουμε , λοιπόν, την βέλτιστη ποσότητα και τον βέλτιστο χρόνο;

Κατά τη γνώμη μου δεν υπάρχει μαγική συνταγή. Υπάρχει όμως ορθολογισμός και μπορούμε να τον χρησιμοποιούμε. Η ζωή μας είναι ορθολογιστικά οργανωμένη είτε το θέλουμε είτε όχι. Αυτή η ορθολογική οργάνωση μας έβγαλε από τα δάση και μας βοήθησε να επιμηκύνουμε και να εμπλουτίσουμε τη ζωή μας. Οι κανόνες της λογικής, η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η διεπιστημονική έρευνα και σήμερα η τεχνητή νοημοσύνη είναι τα εργαλεία που έχουμε στη διάθεσή μας για να κάνουμε σωστές επιλογές, να ερμηνεύουμε τα παράδοξα, και να αποφεύγουμε καταστροφές.

Πρέπει, όμως, να αποδεχθούμε και τη σχετικότητα των πραγμάτων και καταστάσεων, αφήνοντας περιθώρια για εναλλακτικούς τρόπους σκέψης. (βλέπε fuji logic). Δεν είναι αμάρτημα η παρέκκλιση από τη λογική σκέψη. Αρκεί να μην χρησιμοποιούμε αυτή τη σχετικότητα για να δικαιολογούμε παράλογες καταστάσεις, όταν μπροστά μας η επιλογή είναι οφθαλμοφανής.

Και μιας και αναφέρθηκε ο ορθολογισμός σαν εργαλείο στη λήψη των αποφάσεων, θα πρέπει να επισημανθεί ότι – όταν πρόκειται για επιλογές που αν γίνουν λάθος οδηγούν σε μεγάλες καταστροφές – η παρέκκλιση από τη λογική σκέψη αποτελεί εγκληματική ενέργεια.