Πολλές φορές μεμφόμαστε ανθρώπους που δεν πράττουν και περιμένουν τα
πράγματα να γίνουν από τους άλλους. Τους χαρακτηρίζουμε ανεύθυνους,
συμφεροντολόγους και φθάνουμε μέχρι το σημείο να τους αφαιρούμε το λόγο. «Δεν
μπορείς να μιλάς εσύ που δεν κάνεις τίποτα». Ας στοχαστούμε λίγο πάνω σ’ αυτό.
Ο άνθρωπος που δεν συμμετέχει στα δρώμενα αποδυναμώνει το κοινωνικό του
είναι η την ομάδα στην οποία ανήκει. Δεν μπορεί να θέλεις να ανήκεις κάπου και
συγχρόνως να μην συμμετέχεις.
Τι σημαίνει όμως “συμμετέχω”;
Συμμετέχω σημαίνει ότι κάνω κάτι για την ομάδα, για τη κοινωνία. Οργανώνω
κάτι, φροντίζω να δημιουργηθεί κάτι. Γενικά θα μπορούσε να ορίσει κανείς τη
συμμετοχή σαν «χρόνο και ενέργεια για την ομάδα». Κανείς βέβαια δεν γνωρίζει αν
τα αποτελέσματα των πράξεων είναι για το καλό της ομάδας. Εκ των υστέρων
μπορούμε να αξιολογήσουμε. Πριν τη πράξη μπορεί να υπάρχει μόνο καλή πρόθεση.
Επειδή, λοιπόν, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε το αποτέλεσμα, η ομάδα
χρειάζεται τρόπους για να εξασφαλίσει το κατά το δυνατό καλύτερο αποτέλεσμα.
Για παράδειγμα, χρειάζεται κανόνες που προκύπτουν από την εμπειρία της ομάδας και
καθιερώνονται όταν λειτουργούν θετικά για την ομάδα.
Εκτός όμως από τους κανόνες, όλες οι επιτυχημένες ομάδες διαθέτουν και
κάποια άτομα που ο ρόλος τους είναι να στοχάζονται και να παρακολουθούν την
εξέλιξη της ομάδας. Διακρίνουν τάσεις, που μπορεί αν εξελιχθούν να
λειτουργήσουν καταστροφικά για την ομάδα, τις επισημαίνουν και προσπαθούν να
αναδείξουν τους πιθανούς κινδύνους. Οι τάσεις αυτές, βέβαια μπορεί να είναι και
θετικές και να λειτουργούν προς το καλό της ομάδας οπότε ενισχύονται. Τα μέλη
αυτά - ας τα ονομάσουμε στοχαστές - παρακολουθούν τη λειτουργία των κανόνων και
εισηγούνται την κατάργηση των κανόνων που αναστέλλουν την εξέλιξη της ομάδας ή
εισηγούνται νέους κανόνες όταν χρειάζεται. Τα μέλη αυτά, δεν πράττουν με τον
ίδιο τρόπο που πράττουν τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας. Απλά παρατηρούν,
ευαισθητοποιούνται, ενημερώνονται, με μια λέξη “στοχάζονται”.
Φαίνεται ότι αυτά τα μέλη δεν κάνουν τίποτα. Αν όμως λάβει κανείς υπόψιν τον ορισμό της συμμετοχής σαν «χρόνο και ενέργεια
για την ομάδα», διαπιστώνει εύκολα ότι δεν είναι έτσι. Το να διακρίνουν αυτό
που τα άλλα μέλη δεν βλέπουν, γιατί είναι ακόμα αδιαμόρφωτο, απαιτεί να έχουν όλο
τους το είναι εκεί. Το να αναδείξουν αυτό που παρατήρησαν είναι μια ακόμα πιο
δύσκολη δουλειά που απαιτεί ενέργεια. Ενέργεια για να συγκρουσθούν με το ήδη
καθιερωμένο που δεν αλλάζει εύκολα. Τα μέλη αυτά εκτίθενται ανεπανόρθωτα, όταν
οι παρατηρήσεις και τα προβλεπόμενα δεν επαληθεύονται από την πραγματικότητα.
Οι μεγάλοι στοχαστές τις ιστορίας πάντα αντιμετώπισαν σθεναρές αντιδράσεις
από το κατεστημένο. Πολλοί απ’ αυτούς είχαν άσχημο τέλος και η προσφορά τους αναγνωρίσθηκε
πολύ αργότερα. Οι μεγάλοι στοχαστές δεν έπρατταν όπως όλοι οι υπόλοιποι
άνθρωποι. Φυσικά μερικοί απ’ αυτούς συνδύασαν το στοχασμό με την άμεση πράξη.
Δεν υπάρχουν, μόνο οι στοχαστές και οι «άλλοι». Ο καθένας μας είναι ξεχωριστός
και πράττει ανάλογα με το πώς είναι διαμορφωμένος.
Ο καταμερισμός εργασίας σε μια ομάδα δεν περιλαμβάνει τον παρατηρητή που κάνει κριτική Τάσο. Ενίοτε βέβαια η ομάδα αποδέχεται έναν τέτοιον ρόλο για κάποιο από τα μέλη της εφ' όσον τον αναγνωρίζει ως "σοφό". Για να γίνει όμως αυτό, ο συγκεκριμένος θα πρέπει να έχει αποδείξει το ενδιαφέρον του για την ομάδα και να έχει συνεισφέρει πέραν πάσης αμφιβολίας, μέσω έργων, στην πρόοδό της.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο άρθρο, φίλε Θανάση, δεν αναφέρεται στο παρατηρητή και δεν μιλάει για κριτική. Μιλάει για μέλη της ομάδας που συναναστρέφονται με τα άλλα μέλη, αλληλεπιδρούν και είναι παρόντα στα δρώμενα της ομάδας. Πουθενά στο άρθρο δεν αναφέρεται η λέξη "κριτική". Ο στοχαστής δεν κρίνει απαραίτητα. Είναι παρών, ευαίσθητος και διορατικός και δεν χρειάζεται να είναι "σοφός". Ακόμα και απλοί άνθρωποι μπορούν να στοχάζονται, αρκεί να έχουν την ευκαιρία και την ανάλογη ψυχοσύνθεση.
ΔιαγραφήΤο άρθρο, επίσης, δεν αντιμετωπίζει τον στοχαστή σαν ρόλο που του δίνεται από την ομάδα. Ο στοχαστής δεν διεκδικεί κάποιο ρόλο ή αξίωμα ή αναγνώριση. Είναι "το από μέσα του" που τον κινεί. Γι' αυτό και δεν μπορεί να σιωπά. Η λογική επιλογή είναι η σιωπή. Στο άρθρο επισημαίνεται το τίμημα που πληρώνει ο στοχαστής. Εξ άλλου οι περισσότεροι απο τους στοχαστές της ιστορίας αναγνωρίσθηκαν σαν τέτοιοι από μεταγενέστερες κοινωνίες και, σχεδόν κατά κανόνα, αντιμετώπισαν δυσκολίες στη προσωπική τους ζωή.
Και κάτι ακόμα. Στοχαστής, όπως ορίζεται στο άρθρο, μπορεί να είναι και ένα στέλεχος σε μια επιτυχημένη επιχείρηση ή σε ένα οργανισμό ή ακόμα και σε μια συμμορία. Θα έχεις, φαντάζομαι, ακουστά τα περιβόητα Think Tank.