Η καθαριότητα είναι μισή αρχοντιά

 

Η παροιμία είναι σαφέστατη. Η καθαριότητα ανάγεται σε αρετή που έχει την αξία της μισής αρχοντιάς. Με το αρχοντιά εννοώντας την ευγένεια, την μεγαλοψυχία, την αίσθηση του ωραίου, την καλλιέργεια και όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που ο λαός μας θαύμαζε σε ένα άρχοντα, όχι κατ’ ανάγκη πλούσιο, αν και ο πλούτος έδινε τη δυνατότητα σε κάποιους να είναι άρχοντες. Για μια σύντομη αναδρομή στην υγιεινή και καθαριότητα από καταβολής κόσμου δέστε εδώ.

Στον άνθρωπο έχει αναπτυχθεί ένα ένστικτο να αποφεύγει το βρώμικο και ανθυγιεινό. Αυτό του εξασφάλιζε την επιβίωσή του από την εποχή που ήταν τροφοσυλλέκτης-κυνηγός μέχρι σήμερα. Δεν έτρωγε κάτι λασπωμένο ή σάπιο, πλενόταν στο ποτάμι, και απομάκρυνε από το τόπο διαμονής του ότι μύριζε άσχημα. Υπήρξαν βέβαια και περίοδοι στην ιστορία του ανθρώπου, που οι πρακτικές και αντιλήψεις καθαριότητας, βρίσκονταν στον αντίποδα των συνηθειών του σύγχρονου ανθρώπου (ρίξτε μια ματιά εδώ). Σήμερα φροντίζουμε  την καθαριότητα στον προσωπικό μας χώρο, τη σωματική μας καθαριότητα και την καθαριότητα των κοινοχρήστων χώρων, είτε πρόκειται για τον δρόμο της γειτονιάς μας, είτε πρόκειται για ποτάμια, δάση, βουνά κ.λ.π.

Το θέμα είναι πόση καθαριότητα θέλουμε; Ποιο είναι το μέτρο της καθαριότητας; Από ποιο σημείο και πέρα κάτι είναι ακάθαρτο; Το γραφείο είναι σκονισμένο. Από πόσους κόκκους σκόνης και πάνω θεωρείται ακάθαρτο;  Πλένω τα τζάμια του σπιτιού μου και κάθομαι και τα θαυμάζω. Το απόγευμα, που ο ήλιος πέφτει με μια συγκεκριμένη γωνία, ανακαλύπτω ότι είναι ένα μάτσο χάλια. Τελικά είναι τα τζάμια καθαρά ή ακάθαρτα; Φοράω ένα πουκάμισο φρεσκοπλυμένο και φρεσκοσιδερωμένο. Ένας συνάδελφος στη δουλειά μου επισημαίνει ένα λεκέ. Είναι το πουκάμισο καθαρό ή ακάθαρτο; Από άποψη υγιεινής, δεν μπορεί να ισχυρισθεί κανείς ότι είναι ανθυγιεινό να έχεις ένα λεκέ που άντεξε στο πλύσιμο και διέφυγε στο σιδέρωμα. Ούτε είναι ανθυγιεινό να έχεις τζάμια που όλη την ημέρα θαυμάζεις τη διαύγειά τους και το απόγευμα θέλεις να τα καθαρίσεις ξανά. Από άποψη αισθητικής βέβαια το πράγμα αλλάζει, και ίσως είναι ακριβώς η αισθητική μας που παραβιάζεται από τον λεκέ στο πουκάμισο ή τα θαμπά τζάμια. Δεν είναι θέμα καθαριότητας.

Να πλένουμε τα χέρια μας. Να τα πλένουμε πολλές φορές την ημέρα. Έτσι αποφεύγουμε τα μικρόβια. Ειδικά σε περιόδους που έχουν εντοπισθεί μεταδοτικές ασθένειες, η σωματική καθαριότητα, αλλά και η εν γένει καθαριότητα, αποτελούν επιτακτική ανάγκη. Μα κάπου διάβασα ότι όσο και να πλύνουμε τα χέρια μας, αν τα κοιτάξουμε με ένα ισχυρό μεγεθυντικό φακό θα δούμε ένα πάρτι μικροβίων. Ας υποθέσουμε ότι έχουμε την τέλεια απολύμανση ενός χώρου. Οι άνθρωποι που ζουν σ’ αυτό το χώρο δεν θα είναι ευάλωτοι στα μικρόβια; Από ποιο σημείο και πέρα η απολύμανση και η καθαριότητα μετρούν αρνητικά; Μήπως, τελικά, έχουμε περάσει σε μια εποχή που το μέτρο καθαριότητας δεν είναι άριστο; 

Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν την αντίληψή μας περί καθαριότητας. Με την Αναγέννηση, τα δημόσια λουτρά είχαν σχεδόν εξαλειφθεί στη Δυτική Ευρώπη, κυρίως λόγω της μαύρης πανούκλας. Οι τότε άνθρωποι πίστευαν ότι θα μολύνονταν πιο εύκολα αν οι πόροι τους άνοιγαν από το μπάνιο. Η βρωμιά θεωρήθηκε ότι προστατεύει από τα μικρόβια, ενώ το νερό θεωρήθηκε μη υγιεινό. Η Εκκλησία κατά τον μεσαίωνα δεν ενθάρρυνε τα δημόσια λουτρά, γιατί η γυμνότητα πριμοδοτούσε το σεξ. 

Ο κάθε άνθρωπος έχει μεγαλώσει σε ένα συγκεκριμένο περιβάλλον. Το περιβάλλον αυτό είναι που καθορίζει την αντίληψή του περί  καθαριότητας, λαμβάνοντας υπόψιν βέβαια, και  τη διαδρομή του μετά την απομάκρυνσή του από το περιβάλλον των πρώτων παιδικών του χρόνων. Στη διαδρομή αυτή καθοριστικά είναι τα χρόνια της σχολικής του ζωής. Γι' αυτό και η εκπαίδευση, δεν θα πρέπει να εστιάζει μόνο στο γνωστικό αντικείμενο, αλλά και στην ανάδειξη της αρχοντιάς.