Κατοπτρικοί νευρώνες και εμπειρία

 

Η εμπειρία αποκτάται με τη συμμετοχή των αισθήσεων. Για την οικονομία του άρθρου, σχετικά με τους κατοπτρικούς νευρώνες σας παραπέμπω σ’ αυτό το σύντομο βίντεο των 7:43 λεπτών. Το ερώτημα πάνω στο οποίο στοχάζομαι είναι: σε τι βαθμό μπορούμε να προσεγγίσουμε την εμπειρία των άλλων;

Ένα μέρος των νευρώνων που ενεργοποιούνται όταν κάνουμε μια κίνηση, ενεργοποιείται και όταν παρακολουθούμε κάποιον άλλο να κάνει την ίδια κίνηση. Οι νευρώνες αυτοί ονομάστηκαν κατοπτρικοί νευρώνες, και συμμετέχουν όχι μόνο στην κίνηση αλλά και στην παρατήρηση και κατανόηση του συναισθήματος. Έτσι κατανοούμε τους άλλους και βιώνουμε το πώς αισθάνεται ο άλλος. Πρόκειται για τη λειτουργία της ενσυναίσθησης.

Πως όμως διακρίνουμε ότι αυτό που αντιλαμβανόμαστε είναι αποτέλεσμα της δράσης των κατοπτρικών νευρώνων και όχι άμεση δική μας εμπειρία;

Αντιγράφω από το βιβλίο «Άνθρωπος» του Michael Gazzaniga. «Κανονικά, όταν ένα άτομο παρακολουθεί μια δράση ή ετοιμάζεται για μια δράση, οι προκινητικές περιοχές βρίσκονται σε επιφυλακή. Ένα σύστημα αναστολής θα  εμποδίσει τους παρατηρητές μιας δράσης να εκδηλώσουν κινητική συμπεριφορά ή οποία μιμείται την ενέργεια αυτή. Αν δεν ήταν έτσι τα πράγματα, θα ακολουθούσαμε μια ζωή τυφλά τον αρχηγό. Σε κάποιες περιπτώσεις, ωστόσο, όταν η παρατηρούμενη δράση είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα, ενδέχεται να μεσολαβήσει μια σύντομη κατάργηση της αναστολής και μια ακούσια απόκριση από τον παρατηρητή.»

 Το αισθητηριακό μας σύστημα είναι αυτό που διαφοροποιεί την αντίληψη μέσω των κατοπτρικών νευρώνων, από την άμεση αντίληψη. Αυτή, όμως, η σύντομη κατάργηση της αναστολής που μας επιτρέπει να εκδηλώνουμε ακούσια ανταπόκριση, μήπως είναι το άνοιγμα για μεγαλύτερη προσέγγιση της εμπειρίας του άλλου; Ακούσια ανταπόκριση σημαίνει ότι δεν παρεμβάλλεται μηχανισμός ελέγχου, η ανταπόκριση είναι άμεση.  

Μήπως, με κάποιον τρόπο, μπορούμε να προκαλέσουμε εμείς αυτή την σύντομη κατάργηση της αναστολής ή και να ελέγξουμε απόλυτα την αναστολή; Βλέποντας κάποιον να ενεργεί η να αισθάνεται κάτι, και αυξάνοντας την ένταση της παρατήρησης και της προσήλωσης, μήπως μπορούμε να προκαλέσουμε ή να επηρεάσουμε αυτή την αναστολή, οπότε έχουμε μεγαλύτερη προσέγγιση της εμπειρίας του άλλου;

Στο βίντεο που αναφέρθηκα πιο πάνω, διατυπώνεται ότι το μέρος των νευρώνων που ενεργοποιούνται και ονομάζονται κατοπτρικοί νευρώνες, είναι περίπου το 20% των νευρώνων που ενεργοποιούνται, όταν κάνουμε εμείς οι ίδιοι την κίνηση. Αυτό το ποσοστό είναι, άραγε, το ίδιο για όλους τους ανθρώπους; Μήπως μπορούμε να αυξήσουμε το ποσοστό των κατοπτρικών νευρώνων λαμβάνοντας υπόψιν την πλαστικότητα του εγκεφάλου;

Εδώ διατυπώνεται η άποψη ότι «υπάρχει έρευνα που δείχνει ότι οι ιστορίες δημιουργούν εικόνες στο μυαλό που μπορεί επίσης να ενεργοποιήσουν τους κατοπτρικούς νευρώνες.» Δεν γνωρίζω τίποτα σχετικά, αλλά δεν είναι απίθανο να ισχύει.

Στο τέλος του προαναφερθέντος βίντεο διατυπώνεται μια καταπληκτική άποψη για την ενότητα των ανθρώπων. Ειλικρινά παρακολουθήστε το βίντεο και θα αποζημιωθείτε. Μια σύντομη αναφορά στους κατοπτρικούς νευρώνες θα βρείτε και εδώ.