Μεροληψία Επιβεβαίωσης

Κάπου έχω διαβάσει ότι το μυαλό μας λειτουργεί όπως ένας καλός δικηγόρος. Είναι με τέτοιο τρόπο διαμορφωμένο, ώστε να δικαιολογεί τις αποφάσεις μας, να υπερασπίζεται τα πιστεύω μας και τις πεποιθήσεις μας, να μας δίνει πάντα δίκαιο. Ακόμη και όταν μας αμφισβητεί είναι ένα τέχνασμα για να πετύχει το σκοπό του. Επειδή τα δεδομένα που έχουμε στη διάθεσή μας είναι πάρα πολλά, όταν χρειάζεται να παρθούνε αποφάσεις η να διαμορφώσουμε κάποια γνώμη, φιλτράρουμε τις πληροφορίες που μας κατακλύζουν, και επιλέγουμε εκείνες που επιβεβαιώνουν τις θέσεις μας και τις προκαταλήψεις μας. Αυτή την ιδιομορφία του εγκεφάλου οι ψυχολόγοι την ονομάζουν «μεροληψία επιβεβαίωσης» η «προκατάληψη επιβεβαίωσης».

Το πράγμα γίνεται χειρότερο όταν οι πληροφορίες που έχουμε στη διάθεση μας είναι διφορούμενες, όπως συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Σ´ αυτές τις περιπτώσεις είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα επιλέξουμε με βάση τις προκαταλήψεις μας και τα πιστεύω μας.

Η τάση αυτή του εγκεφάλου ενισχύεται από το περιβάλλον μας, καθόσον επιλέγουμε τους φίλους μας, τους οποίους δεν θέλουμε να χάσουμε, ώστε, λίγο πολύ, να έχουν την ίδια φιλοσοφία ζωής με μας. Οι αλγόριθμοι στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μας τροφοδοτούν επιλεγμένα με αυτά που θέλουμε να ακούσουμε. Έχοντας επιλέξει, σε κάποια φάση της ζωής μας, ένα κόμμα, ένα πολιτικό, μία ομάδα, μία θρησκεία, πριμοδοτούμε τα δεδομένα που ενισχύουν αυτούς τους δεσμούς, έστω και αν αυτά, μερικές φορές, είναι διφορούμενα.

Γίνεται αντιληπτό, νομίζω, το πόσο επιζήμια είναι η συγκεκριμένη μεροληψία. Μας εμποδίζει να εκτιμήσουμε και να κρίνουμε σωστά, δρα ανασταλτικά στην αναθεώρηση απόψεων και, ενώ ο κόσμος γύρω μας αλλάζει, εμείς μένουμε “κολλημένοι” στον δύσκαμπτο εαυτό μας.

Πώς μπορούμε να αντιδράσουμε; Πώς μπορούμε να παρακάμψουμε την μεροληψία επιβεβαίωσης;

Το πρώτο μεγάλο βήμα είναι να μάθουμε να αμφισβητούμε τις αντιλήψεις και τις θεωρίες μας. Πράγμα δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο. Καλλιεργώντας την προδιάθεση να ακούσουμε και άλλες φωνές, μπορούμε να ανανεώσουμε τον εαυτό μας με καινούργια πιστεύω και να ερμηνεύσουμε το κόσμο και από μια άλλη σκοπιά. Πρέπει κάποιος να είναι “ανοιχτός” στην άποψη των άλλων και ιδιαίτερα ανοιχτός σε καινούργιες απόψεις και ιδέες.

Το δεύτερο βήμα είναι να αφιερώνουμε χρόνο στην διερεύνηση της ορθότητας απόψεων που το μυαλό μας  βιάζεται να απορρίψει. Είναι φυσικό το “καινούργιο” να μας είναι ξένο, και το καθετί που είναι ξένο ο εγκέφαλός μας τείνει να το προσπερνάει γρήγορα. Αφιερώνω χρόνο σημαίνει “αναλογίζομαι”, “στοχάζομαι”, ερευνώ και ελέγχω τον τρόπο με τον οποίο παίρνω τις αποφάσεις μου.