Το σώμα, το πνεύμα και η σκέψη.
Η αλληλεξάρτηση του εγω-εαυτού και της σκέψης
Η αναβάθμιση της σκέψης σε νοημοσύνη
Το σώμα, το πνεύμα και η σκέψη.
Μέχρι να μιλήσει ο Αϊνστάιν για το χωρόχρονο είχαμε δύο λέξεις, το χώρο και το χρόνο, και καταλαβαίναμε ο ένας τον άλλο. Με τη λέξη χωρόχρονος, στο επίπεδο της επιστήμης, η επικοινωνία μεταξύ των επιστημόνων αναβαθμίστηκε, αλλά οι απλοί άνθρωποι μιλούν ακόμα για χρόνο και χώρο. Δεν γνωρίζω να υπάρχει κάποια λέξη που να συνθέτει τις λέξεις σώμα και πνεύμα.
Η γνωριμία με το σώμα μας είναι μια διαδικασία. Δεν είναι κάτι που γίνεται κάποια στιγμή και τελειώνει. Είναι μια διαδικασία που στα διάφορα στάδια της ζωής μας έχει άλλη δυναμική. Αρχίζουμε να παρατηρούμε το σώμα μας από την παιδική ηλικία και ενδιαφερόμαστε πολύ πιο έντονα στην εφηβική ηλικία. Στην μετέπειτα ζωή μας συνεχίζουμε τη γνωριμία και ανακαλύπτουμε την υλική μας υπόσταση. Η Βιολογία και η Ιατρική προσεγγίζουν την υλική υπόσταση του ανθρώπου και από κάποιο σημείο και πέρα αναγκάζονται να περάσουν στην διερεύνηση μιας άυλης υπόστασης που την ονομάζουμε πνεύμα ή ψυχή. Η Ψυχιατρική, σαν ιδιαίτερος κλάδος της ιατρικής, διερευνά αυτήν ακριβώς την άυλη υπόσταση και τη σχέση της με την υλική μας υπόσταση.
Ενδείξεις ότι, πέρα από την υλική μας υπόσταση, υπάρχει κάτι που το αποκαλούμε πνεύμα υπάρχουν αρκετές, αλλά όχι αποδείξεις με την αυστηρή έννοια της επιστήμης. Το πνεύμα τοποθετείται στην περιοχή του αοράτου, του απροσδιόριστου, του μεταφυσικού, του ακατάληπτου, του μη μετρήσιμου. Πρόκειται για την άλλη πλευρά της υλικής μας ύπαρξης και είναι δύσκολο να το ξεχωρίσει κανείς από την ψυχή του ανθρώπου.
Ο εγκέφαλος μας έχει υλική υπόσταση και είναι το πιο ανεξερεύνητο τμήμα του ανθρώπινου σώματος. Ο εγκέφαλος ανταποκρίνεται στις ανάγκες του σώματος και συντονίζει όλες τις λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη ζωή. Ο εγκέφαλος όμως, ιδιαίτερα στο σημερινό στάδιο ανάπτυξής του, εμπλέκεται και με τον κόσμο του αοράτου. Σκέψη και συναισθήματα είναι τα δύο βασικά προϊόντα της εγκεφαλικής λειτουργίας. Η επιστήμη όλο και περισσότερο διερευνά αυτά τα δύο προϊόντα της εγκεφαλικής λειτουργίας χωρίς όμως να μπορούμε να πούμε ότι έχουμε τις τελικές απαντήσεις. Δεν μπορούμε να απαντήσουμε στο πως δημιουργείται η συνείδηση και είναι γνωστό ότι ο έρωτας, η αγάπη, ο θυμός, ο φόβος και τόσα άλλα συναισθήματα δεν είναι μόνο αυτό που περιγράφεται από την επιστήμη.
Εκεί, σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, εκεί δηλαδή που καταλαβαίνουμε ότι οι fMRI απεικονίσεις και οι σχετικές θεωρίες δεν είναι όλη η αλήθεια, όπως τουλάχιστον ομολογούν οι επιστήμονες, εκεί χρειαζόμαστε μια έννοια όπως το πνεύμα ή η ψυχή.
Από τη πλευρά της επιστήμης, σε τελευταία ανάλυση, η ύλη ανάγεται σε ενέργεια. Το «όλα είναι ενέργεια» παύει να είναι μια υπερβολή. Το σώμα μας, σε τελευταία ανάλυση είναι ενέργεια και μ’ αυτή την έννοια μιλάμε για ενεργειακό σώμα. Στη Κβαντική Φυσική ανάλογα με τις συγκεκριμένες πειραματικές συνθήκες “πακέτα ενέργειας” εκδηλώνονται άλλοτε σαν σωματίδια και άλλοτε σαν κύματα. Αυτή η δυαδική φύση αποτελεί τη βάση της Κβαντικής Φυσικής. Η ύλη γίνεται άπιαστη. Το υλικό σωματίδιο μελετάται σαν κβαντικό κύμα που μόνο με την παρατήρηση εκδηλώνεται σαν ύλη. Αλλά τι σημαίνει παρατήρηση; Η παρατήρηση δεν προϋποθέτει τον παρατηρητή; Νοείτε παρατηρητής χωρίς συνείδηση; Δεν είναι τα παραπάνω συμπεράσματα απόδειξη, ότι το υλικό με το άυλο αλληλοεπιδρούν; Είναι παράξενη η άποψη ότι ίσως και να μην υπάρχει διαχωρισμός μεταξύ υλικού και άυλου;
Επιτρέψτε μου να προσδιορίσω το πνεύμα – ψυχή σαν μια μορφή απροσδιόριστης ακτινοβολίας του σώματός μας, του ενεργειακού μας σώματος. Κατά την ταπεινή μου γνώμη δεν μπορεί να υπάρξει πνεύμα – ψυχή χωρίς ενεργειακό σώμα.
Παραπάνω αναφέρθηκα σε δύο βασικά παράγωγα της εγκεφαλικής λειτουργίας, τη σκέψη και τα συναισθήματα. Το αποτύπωμα ή, αλλιώς, το ίχνος της σκέψης και των συναισθημάτων μας στο ενεργειακό επίπεδο είναι αυτό που ονομάζουμε πνεύμα. Το ενεργειακό μας σώμα είναι μέρος της συμπαντικής ενέργειας και μάλιστα ένα “τίποτα” της συμπαντικής ενέργειας. Η σκέψη και τα συναισθήματα, παράγωγα της εγκεφαλικής λειτουργίας, επηρεάζουν το ενεργειακό μας σώμα, αποτυπώνονται πάνω στο ενεργειακό μας σώμα και κατ’ επέκταση αποτελούν μέρος της συμπαντικής ενέργειας.
Τα συναισθήματα και η σκέψη υλοποιούνται πάνω στο σώμα μας. Ανακαλέστε στη μνήμη σας όλες εκείνες τις περιπτώσεις που ασθενείς συντελούν στην εξυγίανσή τους με τη θετική τους σκέψη και θετικά συναισθήματα. Είναι αποδεκτό πλέον, ότι η ψυχολογία του ανθρώπου έχει άμεση σχέση με τη φυσική του κατάσταση χωρίς όμως, αυτή η σχέση, να μπορεί να μετρηθεί.
Δεν μπορούμε να ξεχωρίσουμε το πνεύμα – ψυχή από το σώμα. Εκείνο που μπορεί να διαχωρισθεί είναι το αποτύπωμα της ψυχής πάνω στη συμπαντική ενέργεια και αυτό είναι που μένει όταν το ανθρώπινο σώμα παύει να υπάρχει.
Η σκέψη είναι μια εγκεφαλική λειτουργία που μας δίνει τη δυνατότητα να διαχειριζόμαστε το υλικό μας σώμα, αλλά και να εισχωρούμε στο κόσμο του αοράτου. Η σκέψη είναι το “κανάλι» που απ’ το υλικό περνάμε στο άυλο.
Οι αισθήσεις μας είναι οι τροφοδότες του εγκεφάλου με μηνύματα από τον υλικό κόσμο. Κινούμαστε στο φυσικό κόσμο και τα ερεθίσματα καταλήγουν στον εγκέφαλο. Ότι βλέπουμε, ακούμε, γευόμαστε, μυρίζουμε, ή αντιλαμβανόμαστε με την αφή, καταλήγουν στον εγκέφαλό μας.
Ο εγκέφαλος μας, όμως, δεν δέχεται ερεθίσματα μόνο από το εξωτερικό περιβάλλον. Οι αναμνήσεις, οι μνήμες και η προϊστορία μας, οι ιδέες μας, ο πεποιθήσεις μας, τα πιστεύω μας, οι αξίες μας είναι μηνύματα από τον αόρατο κόσμο του μυαλού μας. Η σκέψη επεξεργάζεται τα μηνύματα, αναλύοντας ή συνθέτοντας, και τα αποτελέσματα είναι ο προσωπικός κόσμος του καθενός. Δεν είναι η αντικειμενική πραγματικότητα, ούτε ένας κοινός κόσμος για όλους. Είναι ο κόσμος που δημιουργεί ο καθένας για τον εαυτό του. Το γίγνεσθαι στο σύμπαν μπορεί να είναι ένα και μοναδικό. Η ερμηνεία, όμως, του γίγνεσθαι είναι για τον καθένα μας προσωπική, έστω και αν υιοθετούμε κοινές ερμηνείες χάριν της επιβίωσής μας.
Ο προσωπικός κόσμος του καθενός, τα αποτελέσματα της σκέψης του καθενός, δεν είναι ξένος με τον κόσμο του άλλου. Αν ήταν έτσι, δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε. Αυτός ο προσωπικός κόσμος καταγράφεται στο ενεργειακό γίγνεσθαι του σύμπαντος, με πράξεις, με ιδέες, με την τέχνη ή όπως συνηθίζουμε να λέμε με “πνευματικά δημιουργήματα”. Ο κόσμος αυτός μετουσιώνεται σε πνεύμα.
Ο Χρόνος
Ο Αϊνστάιν απέδειξε ότι ο χώρος και ο χρόνος είναι δύο διαφορετικές όψεις μιας μη αισθητής πραγματικότητας: του χωρόχρονου. Σήμερα οι αστροφυσικοί υπολογίζουν τις μονάδες του χρόνου με τις μονάδες του χώρου (οι αποστάσεις μετριούνται σε έτη φωτός). Γι’ αυτούς ο χρόνος είναι αλληλένδετος με το χώρο. Η ροή του χρόνου είναι δημιούργημα της φαντασίας μας. Σύμφωνα με τη σύγχρονη φυσική ο χρόνος μπορεί να κινηθεί προς κάθε κατεύθυνση. Το παρελθόν δεν είναι το “πριν” και το μέλλον δεν είναι το “μετά”. Σε ταχύτητες που πλησιάζουν την ταχύτητα του φωτός ο χρόνος επιβραδύνεται.
Παράξενα συμπεράσματα και άπιαστα για τη ανθρώπινη εμπειρία. Τα συμπεράσματα, όμως, αυτά αποτελούν ακρογωνιαίους λίθους της φυσικής. Της φυσικής που σε τελευταία ανάλυση “παράγει” την τεχνολογία μας. Πολύ παράξενα συμπεράσματα, που δεν μπορούν να μας βοηθήσουν να κάνουμε την υπέρβαση του χρόνου που είναι απαραίτητη για την διαχείριση του θανάτου.
Ας το δούμε από μια άλλη οπτική γωνία. Φυτά, ζώα και άνθρωποι ζούμε πάνω σ’ ένα πλανήτη του οποίου η πηγή ενέργειάς είναι ο ήλιος. Απ’ το δημοτικό σχολείο προσπαθούν οι δάσκαλοί μας να μας μάθουν ότι αυτός ο πλανήτης κινείται γύρω από τον ήλιο και γύρω από τον εαυτό του. Στη κίνησή του αυτή συντροφεύεται από τη Σελήνη. Οι κινήσεις αυτές είναι καθορισμένες και περιοδικές. Η περιοδικότητα των κινήσεων αυτών γίνεται αντιληπτή στη γη. Ο άνθρωπος παρακολουθεί το φεγγάρι να γεμίζει και μετά να ξαναεμφανίζεται για να επαναλάβει τον ίδιο κύκλο. Τα φυτά ανθίζουν και καρποφορούν περιοδικά. Τα ζώα ρυθμίζουν τη ζωή τους με βάση αυτές τις περιοδικές κινήσεις. Το κλίμα είναι αποτέλεσμα αυτών των περιοδικών κινήσεων.
Ο άνθρωπος, ζώντας πάνω στη γη, ρυθμίζει κι αυτός τη ζωή του με βάση αυτές τις κινήσεις. Οι κινήσεις αυτές αντανακλώνται στη καθημερινή μας ζωή αλλά και στο ανθρώπινο σώμα. Οι πρόγονοί μας, που ζούσαν στα δάση, κανόνιζαν την εποχή του κυνηγιού ανάλογα με τις εποχές και κοιτούσαν το φεγγάρι για να προσδιορίσουν την εποχή της σποράς ή το πότε θα ψαρέψουν. Το σώμα μας αποζητά τον ύπνο με το τέλος της ημέρας και προσαρμόζετε ανάλογα με τις εποχές.
Από την εποχή όμως, του ανθρώπου κυνηγού-συλλέκτη μέχρι το σύγχρονο άνθρωπο έχουν περάσει πάνω από 2 εκατομμύρια χρόνια. Τα 9/10 του χρόνου αυτού οι προγονοί μας ζούσαν σε άμεση επαφή με τη φύση και στήριζαν τη ζωή τους στις φυσικές μεταβολές. Μόλις περίπου 10.000 χρόνια πριν εμφανίσθηκαν οι πρώτες αγροτικές κοινωνίες, στις οποίες πάλι ο άνθρωπος ζούσε πολύ κοντά στη φύση. Κατά τη διάρκεια αυτής της ζωής οι ροή των φυσικών μεταβολών πέρασε στο ανθρώπινο γονιδίωμα και το ανθρώπινο σώμα ενσωμάτωσε τις μεταβολές αυτές σε διάφορες λειτουργίες του. Σε μια περιοχή του εγκεφάλου, τον υποθάλαμο, έχει ανακαλυφθεί μια μικρή ομάδα νευρικών κυττάρων που ονομάζονται υπερχιασματικοί πυρήνες, οι οποίοι διεγείρονται με ακανόνιστο ρυθμό. Στον ποντικό ο ρυθμός αυτός, σύμφωνα με το βιολόγο Colin Blakemore, παρακολουθεί την εναλλαγή ημέρας και νύχτας. Σχετικά με τον υπερχιασματικό πυρήνα αντιγράφω από άρθρο του καθηγητή Γ. Χ. Παπαδόπουλου, που μπορείτε να βρείτε στο διαδίκτυο:
«τα κύτταρα του υπερχιασματικού πυρήνα εμφανίζουν έναν κιρκάδιο τύπο ρυθμικής ηλεκτρικής δραστηριότητας (με υψηλή δραστηριότητα την ημέρα και χαμηλή τη νύχτα), τον οποίο διατηρούν ακόμη και όταν απομονωθούν από τον υπόλοιπο εγκέφαλο, και τον οποίο μπορούν (μόνον αυτά) να επιβάλουν όταν μεταμοσχευθούν στον άρρυθμο εγκέφαλο επίμυων που έχουν κατεστραμμένους τους δικούς τους υπερχιασματικούς πυρήνες. Εάν μάλιστα ο μεταμοσχευμένος υπερχιασματικός πυρήνας προέρχεται από γενετικά μεταλλαγμένο πειραματόζωο που εμφανίζει κιρκάδιο ρυθμό 22 ή 20 ωρών, τότε ο μέχρι τότε άρρυθμος εγκέφαλος του πειραματόζωου – δέκτη θα αποκτήσει και αυτός ρυθμό 22 ή 20 ωρών!»
Βρισκόμαστε στη φάση που ο χρόνος περνάει στο ανθρώπινο σώμα με τη μορφή της αλλαγής. Σ’ αυτή τη φάση ο χρόνος είναι αλλαγή, ροή, μεταβολή. Σ’ αυτή τη περίοδο εξέλιξης του ανθρώπου ο χρόνος είναι κυκλικός και η κυκλικότητα υποδεικνύει την συνέχεια και την αναγέννηση. Τίποτα δεν πεθαίνει. Τα πάντα ζουν, πεθαίνουν και ανασταίνονται.
Η μεγέθυνση του ανθρώπινου εγκέφαλου και η δημιουργία συγκεκριμένων δομών, όπως ο ιππόκαμπος, ο θάλαμος, η υπόφυση, η αμυγδαλή, οι περιοχές του εγκεφάλου που παράγουν τη γλώσσα, έδωσαν καινούργιες δυνατότητες στον άνθρωπο. Ο άνθρωπος επινοεί και οργανώνει τον χρόνο για να μπορεί να ελέγχει τις φυσικές μεταβολές και να επιβιώνει. Το σπάσιμο του χρόνου σε έτη, μήνες, μέρες, ώρες κ.λ.π. δεν είναι τίποτα άλλο παρά τα αποτελέσματα αυτής της οργάνωσης. Κανείς μας δεν μπορεί σήμερα να ζήσει αγνοώντας αυτή την οργάνωση. Αυτή είναι η φάση που ο χρόνος γίνεται ευθύγραμμος και ρέει με κατεύθυνση από το παρελθόν στο μέλλον με στάση στο τώρα.
Η εμφάνιση του χωρόχρονου είναι ένα ακόμα βήμα στην εξέλιξη αυτής της πορείας. Αδυνατώ να συλλάβω την υφή του χρόνου σ’ αυτή τη φάση. Για τους ερευνητές επιστήμονες ο χρόνος έχει εξαφανισθεί και στη θέση του εμφανίζεται ο χωρόχρονος. Πρόκειται για μια νέα θεώρηση του χρόνου, χρήσιμη στις εξισώσεις.
Επινοούμε, λοιπόν, το χρόνο. Ο χρόνος είναι ανθρώπινο δημιούργημα. Δεν υπάρχει παρελθόν, παρών και μέλλον. Αυτά ορίζονται απ’ τον άνθρωπο και μάλιστα τόσο ζωηρά, που κανείς να φαίνεται παράδοξος, όταν λέει ότι αυτά δεν υπάρχουν. Συχνά ακούμε την έκφραση «ζήσε στο τώρα». Μα ποιο είναι ο τώρα; Η σκέψη που προσδιορίζει το τώρα είναι πιασμένη απ’ το παρελθόν και πετάγεται στην αμέσως επόμενη στιγμή. Πόσο διαρκεί αυτό το τώρα; Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει και ο λόγος είναι απλός. Δεν υπάρχει τώρα. Υπάρχει μόνο ένας ανθρώπινος εγκέφαλος, που έχει επινοήσει το χρόνο και το μοίρασμα του χρόνου για τις ανάγκες του ανθρώπινου σώματος, που ο εγκέφαλος αυτός υπηρετεί.
Η εμφάνιση του εγω-εαυτού
Οι προγονοί μας ήταν κυνηγοί-τροφοσυλέκτες. Με την ανάπτυξη της γεωργίας, περίπου 10.000 χρόνια πριν, οι άνθρωποι βρέθηκαν να είναι μόνιμα εγκατεστημένοι σε έναν τόπο. Πρόκειται για μια συνταρακτική αλλαγή στην ανθρώπινη εξέλιξη. Η ψυχολογία του ανθρώπου αλλάζει και οι σχέσεις γίνονται πιο πολύπλοκες. Ο κυκλικός χρόνος αντικαθίσταται από τον σεληνιακό χρόνο και η κυκλικότητα της ζωής, γέννηση – ζωή – θάνατος και ξανά γέννηση χάνεται. Κάνει την εμφάνισή του ο θάνατος σαν κάτι οριστικό και αμετάκλητο. Ο άνθρωπος παύει να καθορίζεται από τη συλλογική ζωή και αρχίζει να υπάρχει σαν μονάδα. Η ζωή του δεν είναι αιώνια μέσω της ομάδας. Η ζωή του αποκτά διάρκεια. Η κοινωνική ζωή απαιτεί καταμερισμό του χρόνου και επιμερισμό των δραστηριοτήτων. Απαιτεί καταγραφή του χρόνου. Απαιτεί ακρίβεια στο χρόνο. Ο άνθρωπος άτομο κάνει την εμφάνισή του και μαζί του ο εγω-εαυτός. Ο άνθρωπος άτομο δεν λειτουργεί στον απλό κόσμο της φύσης, χρειάζεται να εξελιχθεί και να αναπτύξει νέους τρόπους επικοινωνίας και έκφρασης. Η γλώσσα κάνει την εμφάνισή της γιατί το καινούργιο περιβάλλον απαιτεί σύμβολα για να μπορεί να κωδικοποιεί. Το ατομικό εγώ πρέπει να διαφοροποιηθεί από τους άλλους, η διαφοροποίηση γεννά την ανταγωνιστικότητα. Το ατομικό εγώ έχει την ανάγκη να εκφρασθεί. Κάνει την εμφάνισή της η τέχνη. Ο εγω-εαυτός αναδεικνύεται σαν καθοριστικός παράγοντας της ύπαρξης.
Η κοινωνική ζωή σε μια μόνιμη εγκατάσταση δημιουργεί τον εγω-εαυτό. Η γλώσσα και ο χρόνος συμμετέχουν στην δόμηση του εγω-εαυτού. Η γλώσσα όμως είναι και σκέψη. Δεν μπορεί να υπάρξει σκέψη χωρίς σύμβολα, και η γλώσσα είναι ένα από τα πιο λειτουργικά σύμβολα. Ίσως μόνο τα μαθηματικά να είναι ένα πιο ισχυρό εργαλείο περιγραφής και έκφρασης. Σκέψη και γλώσσα συμπορεύονται. Εγω-εαυτός και σκέψη συμπορεύονται.
Η αλληλεξάρτηση του εγω-εαυτού και της σκέψης
Σε κάθε άνθρωπο θα βρούμε ένα Εγώ. Μπορείτε αν θέλετε να το ονομάσετε και Εαυτό. Δημοφιλείς έννοιες στο χώρο της ψυχολογικής έρευνας, παραμένουν ακόμη και σήμερα πεδίο διαφωνιών και αντιθέσεων όσον αφορά στον ορισμό τους. Επιτρέψτε μου να παρακάμψω τις διαφωνίες χρησιμοποιώντας τον όρο εγω-εαυτός , όρος που δεν επινοήθηκε από μένα. Ο εγω-εαυτός αποτελεί το οργανωμένο μέρος της προσωπικότητας και περιλαμβάνει βασικές λειτουργίες, όπως η εκτίμηση των διαφόρων καταστάσεων, ο έλεγχος της πραγματικότητας, η κρίση, η συμβιβαστικότητα, η ανεύρεση λύσεων στα διάφορα προβλήματα κλπ. Ο εγω-εαυτός, στην προσπάθειά του να παραμείνει συγκροτημένος, χρειάζεται τη σκέψη.
Η σκέψη υπηρετεί πάντα τον εγω-εαυτό και σπάνια αυτονομείται. Μια αυτονομημένη σκέψη θα είχε βάλει στην άκρη πεποιθήσεις, παιδεία, παραδόσεις και όλα τα στοιχεία που αποτελούν τον εγω-εαυτό και θα λειτουργούσε σε συμπαντικό επίπεδο αφήνοντας την υλική μας ύπαρξη σε λειτουργίες του εγκεφάλου που λειτουργούν αυτόνομα.
Ακόμη και όταν η σκέψη νομίζει ότι έχει αυτονομηθεί βρίσκεται σε μια αυταπάτη. Η αυτονόμηση της σκέψης είναι ένα κόλπο του εγω-εαυτού για να μπορεί να επιβιώνει. Η πραγματική αυτονόμηση της σκέψης σημαίνει ότι το πάνω χέρι σ’ αυτή τη σχέση περνάει στην αυτονομημένη σκέψη. Αν η σκέψη μπορούσε να «δει», πόσο περιορισμένη την κρατάει ο εγω-εαυτός, θα μπορούσε να αυτονομηθεί, γι’ αυτό και ο εγω-εαυτός μερικές φορές, προκειμένου να κρατάει στην υπηρεσία του τη σκέψη, την αφήνει να έχει την ψευδαίσθηση ότι δρα ανεξάρτητη και ελεύθερη. Ίσως είναι προϊόν της εξέλιξης, εξελικτικό πλεονέκτημα, αυτή η πρωτοκαθεδρία του εγω-εαυτού σ’ αυτή την σχέση, και γι’ αυτό πολύ δύσκολο να αντιστραφεί.
Θα τολμήσω να ορίσω τη νοημοσύνη σαν αυτονόμηση της σκέψης από τον εγω-εαυτό, ή ακριβέστερα σαν αντιστροφή της πρωτοκαθεδρίας της σκέψης στο δίδυμο εγω-εαυτός και σκέψη, η ακόμα σαν αναβαθμισμένη σκέψη. Η σκέψη σε κατάσταση νοημοσύνης έχει υποστεί ποιοτική μετάλλαξη.
Το πόσο η σκέψη ελέγχεται από τον εγω-εαυτό ή αλλιώς το πόσο αυτονομία παρέχει ο εγω-εαυτός στη σκέψη, ποικίλει από άτομο σε άτομο. Στο ένα άκρο βρίσκονται οι μεγάλοι στοχαστές (Χριστός, Βούδας, Λάο Τσέ, Άγιοι κ.λ.π.) στους οποίους η σκέψη σχεδόν αυτονομήθηκε, και στο άλλο άκρο, όλα τα εγωκεντρικά άτομα που ηγήθηκαν στην μέχρι τώρα πορεία της ανθρωπότητας. Κάπου ανάμεσα κινούνται οι δικές μας εγω-εαυτές υπάρξεις.
(Σημείωση: στα παρακάτω συγκεκριμένα παραδείγματα ο αναγνώστης θα πρέπει να λάβει υπόψιν ότι σε κάθε άτομο υπάρχει η κλιμάκωση της αλληλεπίδρασης εγω-εαυτός και σκέψη. Ως εκ τούτου θα πρέπει να αναζητηθεί το «πνεύμα του παραδείγματος» και όχι το αν συμβαίνει έτσι ή όχι)
Όταν ο εγω-εαυτός πετυχαίνει κάτι στην προσωπική του ζωή χρησιμοποιεί τη σκέψη για να του δώσει αξία. Έτσι τρέφετε ο εγω-εαυτός. Χρήσιμη πρακτική για να πετύχουμε τουλάχιστον την αυτοεκτίμηση. Όταν ένας εγω-εαυτός οδηγεί ένα όμορφο και ακριβό αυτοκίνητο η σκέψη τον κάνει να πιστεύει ότι κάνει κάτι το εξαιρετικό.
Με πανουργία και χωρίς να γίνεται αντιληπτό απ’ τον εγω-εαυτό, η σκέψη χρησιμοποιεί κόλπα και τερτίπια για να εξαφανίζει απ’ το οπτικό πεδίο του εγω-εαυτού, οτιδήποτε θα μπορούσε να διαταράξει την ισορροπία του. Αλήθεια, έχετε σκεφθεί πόσο δικαιολογούμε τον εαυτό μας;
Ένα απ’ τα κόλπα της σκέψης είναι η σύγκριση με το χειρότερο. Βλέπει ο εγω-εαυτός στη τηλεόραση τη δυστυχία στο κόσμο και η μικρή του ζωή μεγαλώνει. Όταν ο εγω-εαυτός δέχεται χτυπήματα, η σκέψη χρησιμοποιεί τη σύγκριση με το χειρότερο για να αμβλύνει τα χτυπήματα. Ένα ταξίδι σε χώρες που η κακομοιριά και η μιζέρια είναι καθημερινότητα φέρνει στα ίσια του τον χτυπημένο εγω-εαυτό. Το χάπι ανανέωσης του εγω-εαυτού λειτουργεί και όταν το ταξίδι είναι σε χώρες της ανάπτυξης. Σ΄ αυτή τη περίπτωση η σκέψη υπαγορεύει: «κοίτα, αυτοί είναι πάνω από σένα, αλλά εσύ μπορείς και είσαι μαζί τους. Μπορεί να φθάσεις και σύ εκεί.» Γυρίζει πίσω απ’ τα ταξίδια του ο εγω-εαυτός και η σκέψη τον καθοδηγεί να μάθουν και οι άλλοι τα όσα έζησε και είδε. Η σκέψη, διακριτικά πάντα βέβαια, αποτραβιέται και αφήνει τον εγω-εαυτό να ανασυγκροτηθεί μέσα από την αυταπάτη του.
(Σκοπός της παραπάνω παραγράφου δεν είναι να απαξιώσει τα ταξίδια. Η παραπάνω παράγραφος προσπαθεί να αναδείξει, πως ένας εγω-εαυτός μπορεί να χρησιμοποιήσει τα ταξίδια για την ανατροφοδότησή του, και φυσικά δεν λειτουργούν όλοι έτσι. Αν συνέβαινε αυτό, τότε αλλοίμονο!)
Μιλάμε για αυταπάτη, γιατί ο εγω-εαυτός, κάπου σε ένα δεύτερο επίπεδο, αντιλαμβάνεται ότι τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως θέλει να τα βλέπει. Μόνο που η αμφισβήτηση θέτει σε κίνδυνο την ίδια την ύπαρξη του εγω-εαυτού. Έτσι, λοιπόν, αφήνεται στα χάδια και τα όμορφα παιχνίδια της σκέψης και το ζευγάρι είναι αχτύπητο.
Γιατί, άραγε, αφήνουμε φιλοδώρημα; Μήπως δεν είναι τίποτα άλλο, παρά μια πράξη ανατροφοδότησης του εγω-εαυτού μας, η οποία υποστηρίζετε με κάποιο σκεπτικό που ο καθένας μας επιλέγει.
Πως όμως, μπορούμε να πετύχουμε τη μετάλλαξη της σκέψης σε νοημοσύνη;
Η αναβάθμιση της σκέψης σε νοημοσύνη
Ο εγω-εαυτός ανατρέχει πάντα στη σκέψη για υποστήριξη. Η σκέψη συγκρίνει, αξιολογεί, επιλέγει, κριτικάρει. Η σκέψη προσπαθεί να ελέγξει ακόμα και τα συναισθήματα, αλλά εκεί δεν τα καταφέρνει και πολύ καλά.
Τα συναισθήματα είναι αυτόνομα και η προσπάθεια της σκέψης να τα ελέγξει δημιουργεί σύγκρουση. Η σκέψη καταφεύγει στη μνήμη και αντλεί υλικό από τα βαθύτερα στρώματα της μνήμης για να επινοήσει επιχειρήματα, ώστε να μπορέσει να ελέγξει τα συναισθήματα και γενικά για να ανταποκριθεί σε καταστάσεις σύγκρουσης. Η σκέψη προσπαθεί να αντιμετωπίσει τη λύπη και το φόβο με επιχειρήματα, αλλά σχεδόν πάντα αποτυγχάνει. Σκεφτόμαστε κάτι χαρούμενο για να προσεγγίσουμε τη χαρά, αλλά αυτή όλο και μας ξεφεύγει, γιατί η χαρά δεν είναι δημιούργημα της σκέψης. Δημιουργούμε συλλογισμούς και θεωρίες για να αντιμετωπίσουμε την ψυχική αποδιοργάνωση του σύγχρονου ανθρώπου, αλλά αποτυγχάνουμε.
Σε περιπτώσεις σύγκρουσης ο εγω-εαυτός βρίσκεται τελείως ανήμπορος στη γωνία, μόνο η σκέψη μπορεί να του δώσει δρόμο διαφυγής. Η σκέψη όμως δεν μπορεί πάντα να ανταπεξέλθει, τα επιχειρήματά της δεν επαρκούν. Χιλιάδες γεγονότα και εμπειρίες ξεχύνονται απ’ όλα τα κελιά της μνήμης και ζητούν να αξιολογηθούν. Το κάθε γεγονός και η κάθε εμπειρία ζητούν μια θέση στο προσκήνιο. Το μυαλό προσπαθεί να ανταποκριθεί. Χρησιμοποιεί τη γνώση, αλλά και αυτή δεν επαρκεί. Ματαιότητα. Η πολυπλοκότητα ξεπερνάει τα αποδεκτά όρια.
Πάντα υπάρχει ένα σκεπτικό, για κάθε μας ενέργεια και κάθε μας επιλογή, ακόμα και όταν αυτό δεν είναι εμφανές. Σπάνια χρησιμοποιούμε το «δεν γνωρίζω» ή το «δεν μπορώ». Ακόμα και όταν αποδεχόμαστε την άγνοιά μας ή την «αδυναμία μας», το κάνουμε σιωπηλά και με διακριτικότητα για να διατηρήσουμε αλώβητο τον εγω-εαυτό μας.
Τα συναισθήματα είναι ανίκητα. Όσο και αν επιχειρηματολογήσουμε δεν πρόκειται ποτέ να νικήσουμε την αγάπη, τη ντροπή, τη θλίψη, τον έρωτα, το άγχος. Δεν γνωρίζω άνθρωπο που να ξεπέρασε το άγχος μόνο με συλλογισμούς και επιχειρήματα. Η σκέψη έχει μόνο μία επιλογή. Να δηλώσει ευθαρσώς «Δεν γνωρίζω, τα παρατάω». Μόνο έτσι μπορεί να λυτρωθεί. Τι συμβαίνει όμως όταν η σκέψη, σοβαρά και με ειλικρίνεια, πει «Δεν γνωρίζω»;
Ο εγω-εαυτός λουφάζει στη γωνία. Η σκέψη δεν είναι υποχρεωμένη πλέον να τρέχει πάνω κάτω και να δουλεύει για τον εγω-εαυτό.
«Δεν ξέρω» και παρουσιάζεται το κενό. Σ’ αυτή τη κατάσταση η σκέψη δεν συγκρίνει, δεν επιλέγει, δεν κριτικάρει. Μένει σε κίνηση, αλλά δεν απαντά στα διλλήματα, τις αντιφάσεις, τις συγκρούσεις. Αφήνει τις σκέψεις να εμφανίζονται και να περνούν χωρίς να συμμετέχει. Μπορούμε να ορίσουμε αυτή τη κατάσταση της σκέψης σαν “σιωπή της σκέψης “. Το αρμονικό ζευγάρι εγω-εαυτός και σκέψη αποτραβιέται και εμφανίζεται κενός χώρος.
Όταν η σκέψη βρεθεί σ’ αυτή τη κατάσταση, όταν δηλαδή μάθει να σιωπά τότε έχει μάθει να αυτονομείται από τον εγω-εαυτό. Η σκέψη, αυτονομημένη, υφίσταται ποιοτική μετάλλαξη. Αναβαθμίζεται σε Νοημοσύνη. Η Νοημοσύνη διατηρεί όλες τις ιδιότητες της σκέψης, αλλά η σκέψη, πέρα από το να δημιουργεί συλλογισμούς και επιχειρήματα έχει μάθει και να σιωπά.
Η ιεράρχηση των αξιών πλέον, δεν γίνεται με βάση τις ανάγκες του εγω-εαυτού, αλλά με βάση τη συμπαντική κλίμακα. Η θέαση γίνεται με σημείο αναφοράς το σύμπαν και όχι τον μικρούλικο εγω-εαυτό μας. Η σειρά των αξιών αναπροσαρμόζεται. Εύκολα μπορεί να αφήσει κανείς πίσω του όλα αυτά που μέχρι χθες βρίσκονταν πάνω-πάνω στη λίστα. Τα μέχρι τώρα σπουδαία γίνονται ασήμαντα. Το αυτοκίνητο που χρειάζεται άμεση αντικατάσταση μπορεί να μείνει για λίγο ακόμα στο δρόμο. Οι σπουδές των παιδιών δεν είναι το πάν για τη ζωή τους. Στη συμπαντική κλίμακα τα πάντα χάνουν τη σημασία τους και μικραίνουν. Η σκέψη λειτουργεί σαν Νοημοσύνη και είναι σε θέση να παρακολουθήσει τον μικρούλη εγω-εαυτό να κινείται μέσα στο σύμπαν και όχι στο μικρόκοσμό του.
Όλη την ώρα αναλύουμε, προσπαθούμε να δικαιολογήσουμε, ανατρέχουμε στην επιστήμη και αναζητούμε εξηγήσεις. Άλλες φορές νιώθουμε τα συναισθήματα, θετικά και αρνητικά, να μας πλημυρίζουν και να μας υπαγορεύουν συγκεκριμένες δράσεις. Έχετε βρεθεί όμως ποτέ σε κείνη τη κατάσταση που το βάρος όλων αυτών είναι δυσβάσταχτο και λέμε: «επιτέλους να ηρεμήσω, να ξεφύγω απ΄ όλα αυτά, να βρεθώ κάπου που να μην με απασχολεί τίποτα.»; Δεν ζητάτε τίποτε άλλο παρά μόνο τη σιωπή, και την αναβάθμιση της σκέψης σε νοημοσύνη. Μια σιωπή που δεν μπορεί να προέλθει απέξω με φυγές, αλλά μόνο από μέσα με την αποσύνδεση της σκέψης από τον εγω-εαυτό.
Η αυτονόμηση της σκέψης και η μετατροπή της σε Νοημοσύνη δεν μπορεί να γίνει κατά παραγγελία. Κάθομαι, δηλαδή, κάτω και λέω: «Α έτσι έχουν τα πράγματα! Ας στείλω, λοιπόν, τον εγω-εαυτό μου διακοπές μήπως και ελαφρώσω.» Δεν γίνεται να πούμε τώρα θα απορροφηθώ σε κάτι. Δεν γίνεται να μετατρέψω τη σκέψη σε Νοημοσύνη με την επιστήμη και τις πρακτικές της. Αν αυτό ήταν εφικτό θα είχε ήδη φέρει αποτελέσματα. Οι άνθρωποι θα ήταν πράοι και θα ακτινοβολούσαν ευτυχία. Γιόγκα, Ζεν, Μέθοδοι Αυτογνωσίας, Φιλοσοφία, Ψυχανάλυση, Τέχνη και κάθε τι σχετικό προς αυτή τη κατεύθυνση αποδεικνύετε ανεπαρκές. Όχι άχρηστο και ατελέσφορο, απλά ανεπαρκές. Το «δεν γνωρίζω» δεν μπορεί να λειτουργήσει αν είναι επιφανειακό και επινοημένο. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να προκύψει μέσα από τις σχέσεις μας με τους άλλους, και είναι ευτυχής εκείνος που θα αδράξει τη στιγμή. Το «δεν γνωρίζω» δεν έρχεται κατά παραγγελία. Πώς μπορεί, όμως, κανείς να πετύχει αυτή τη ποιοτική αναβάθμιση της σκέψης σε Νοημοσύνη στοχευμένα;
Υπάρχει ένας και μοναδικός τρόπος. Η αποστασιοποιημένη παρατήρηση. Η παρατήρηση των κινήσεων της σκέψης από την ίδια τη σκέψη. Η παρατήρηση που γίνεται αβίαστα και χωρίς κριτική.
Παρατηρούμε τις σκέψεις μας χωρίς να κριτικάρουμε, να αναλύουμε ή να αιτιολογούμε. Παρατηρούμε τις δράσεις στις οποίες μας οδηγούν αυτές οι σκέψεις. Απλά παρατηρούμε. Χωρίς να αφήνουμε το παρελθόν, τη γνώση, την επιστήμη και γενικά όλη μας τη διαμόρφωση να υπεισέρχεται σ’ αυτή τη παρατήρηση. Αυτή η παρατήρηση έχει σαν πρώτη συνέπεια την αναγνώριση και αποκάλυψη του εγω-εαυτού με όλα τα χαρακτηριστικά του. Όλα όσα είμαστε, είναι μπροστά μας χωρίς να τα μαχόμαστε ή να τα επιβραβεύουμε. Τότε είναι που αναδύονται αρετές όπως η ταπεινοφροσύνη, η εγκράτεια, η λιτότητα κ.λ.π. Όσο ο εγω-εαυτός αποκαλύπτεται τόσο περισσότερο η σκέψη αποδεσμεύετε απ’ αυτόν. Η σκέψη κρατάει μια απόσταση από τα κόλπα του εγω-εαυτού. Ιδιότητες όπως η διαίσθηση και η ενόραση κάνουν την εμφάνισή τους.
Τα ερεθίσματα που φθάνουν στον εγκέφαλό μας με τις αισθήσεις μας, μαζί με ότι έχουμε εσωτερικεύσει με την μέχρι τώρα ζωή μας, αποτελούν το υλικό των σκέψεων μας. Σίγουρα θα έχετε βρεθεί κάποτε σε κείνη τη μαγική στιγμή, τα πρώτα δευτερόλεπτα, που αντικρύζοντας ένα εντυπωσιακό θέαμα, μένουμε άναυδοι. Η σκέψη δεν λειτουργεί. Οι λέξεις αδυνατούν να περιγράψουν το όλο. Εκεί ο εγω-εαυτός εξαφανίζεται και στη θέση του υπάρχει ένα μικρό Τίποτα. Ευδαιμονία και ευχαρίστηση μας κατακλύζει και δεν υπάρχει παρά μόνο η Ύπαρξη. Ο χρόνος έχει παγώσει. Την επόμενη χρονική στιγμή αρχίζουμε να ονομάζουμε: ο ήλιος, τα χρώματα, τα βουνά, η θάλασσα κλπ. Η σκέψη έχει βγει στο προσκήνιο. Η μαγεία χάνεται. Ο χρόνος ξαναρχίζει να ρέει.
Όταν κυριαρχεί η Νοημοσύνη η σκέψη λειτουργεί, αλλά η θέαση των πραγμάτων είναι διαφορετική. Αντικρύζουμε τον κόσμο παρθένο και όχι μέσα από τη γνώση, τη παράδοση, τις ιδέες μας και τις πεποιθήσεις μας. Αποδεσμευμένοι από τον εγω-εαυτό μας διευρυνόμαστε και είμαστε έτοιμοι να αποδεχθούμε τη μικρότητά μας μέσα στο κοσμικό γίγνεσθαι. Δεν ζούμε εγκλωβισμένοι στις επιλογές μας. Δραπετεύουμε από την προσωπική μας φυλακή. Το Τίποτα που αντικρίζουμε είναι ένα αισιόδοξο Τίποτα, γιατί μέσα σ’ αυτό δεν έχουμε να φοβηθούμε για κάτι. Υπάρχουμε χωρίς η Ύπαρξή μας να έχει κάποια ιδιαίτερη σημασία και αυτό φθάνει κοντά στην υπέρβαση του θανάτου. Πως μπορεί να έχει Γέννηση και Θάνατο το Τίποτα; Πώς μπορεί να φθαρεί ένα Τίποτα που το σώμα του είναι σαν ένα από εκείνα τα πυρηνικά σωματίδια, που δεν είναι ύλη ούτε ενέργεια, αλλά ένας συνεχόμενος μετασχηματισμός από ύλη σε ενέργεια και το αντίθετο;
Η υπέρβαση του εγω-εαυτού μας με την μετάλλαξη της σκέψης σε Νοημοσύνη και τη συνειδητοποίηση ότι υπάρχουμε σαν υλοποιημένα Τίποτα, θα μπορούσε να οδηγήσει σε δυσάρεστα αποτελέσματα. Το να χάνει κανείς την υπόστασή του δεν είναι εύκολο πράγμα. Είναι εύκολο να περάσει κανείς σε καταστάσεις κατάθλιψης και να χάσει την αυτοεκτίμησή του και την αυτοπεποίθησή του. Ο προσεκτικός αναγνώστης, όμως, θα πρόσεξε ότι μιλάμε για ένα αισιόδοξο Τίποτα. Και πράγματι το Τίποτα που αναδύεται είναι αισιόδοξο, γιατί ο εγω-εαυτός δεν πεθαίνει, αλλά επεκτείνεται και εμπλουτίζεται με τη Νοημοσύνη. Ο εγω-εαυτός δεν είναι πλέον το κέντρο του κόσμου, αλλά ένα μικρό μέρος του όλου. Ο εγώ-εαυτός έχει επίγνωση, της κοντά στο Τίποτα μικρότητάς του, και απ’ αυτή τη θέση, χτίζει τον αποκλειστικά δικό του θαυμάσιο κόσμο χωρίς ψευδαισθήσεις. Με τα λόγια της χριστιανικής θρησκείας θα μιλούσαμε για ταπεινοφροσύνη. Ο τρόπος, βέβαια, που αναδύεται η αρετή της ταπεινοφροσύνης, είναι τελείως διαφορετικός απ’ αυτόν της χριστιανικής θρησκείας, αλλά κανείς δεν μπορεί να ισχυρισθεί, ότι για ένα αποτέλεσμα υπάρχει πάντα ένας και μοναδικός δρόμος.
Η Υπέρβαση του Θανάτου
Όταν μιλάμε για το θάνατο ενός ανθρώπου τι είναι άραγε αυτό που πεθαίνει; Σίγουρα το φθαρτό του υλικό σώμα μπαίνει σε μια διαδικασία γρήγορης αποσύνθεσης. Μια διαδικασία, που αρχίζει από τη στιγμή που γεννιόμαστε και που, όμως, στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας δεν μας απασχολεί. Είμαστε κατά κάποιον τρόπο αθάνατοι. Ο καθημερινός θάνατος είναι παρών πάνω στο σώμα μας και εκδηλώνεται με τη διαδικασία της γήρανσης. Λέγοντας ότι ένας άνθρωπος “πέθανε” απλά επισημαίνουμε και καταγράφουμε το τέλος της διαδικασίας αυτής. Αυτό που πεθαίνει, λοιπόν, είναι η ίδια η διαδικασία. Και αν ο θάνατος είναι μια διαδικασία το επιχείρημα του Επίκουρου, ότι δηλαδή δεν φοβάμαι το θάνατο, γιατί όταν συμβεί δεν θα είμαι εκεί, δεν ισχύει. Είμαστε πάντα εκεί, καθημερινά, είτε με τον καθημερινό θάνατο πάνω στο σώμα μας, είτε με το θάνατο γύρω μας.
Το ενεργειακό, όμως, σώμα του ανθρώπου και μαζί του το πνεύμα του ανθρώπου είναι αθάνατο γιατί είναι μέρος της συμπαντικής ενέργειας. Μπορείτε να διακρίνεται τη πνευματική ζωή των ανθρώπων πάνω στο δημιούργημα που λέγεται πολιτισμός. Δεν πρόκειται μόνο για τα μεγάλα δημιουργήματα ανά τον κόσμο που θαυμάζουμε και αναγνωρίζουμε τους δημιουργούς τους. Ο κάθε άνθρωπος που έχει βάλει μια πέτρα πάνω σε μια άλλη έχει συντελέσει στο σημερινό πολιτισμό μας. Ακόμα και το αποτύπωμα αυτών που προξένησαν “κακό” στην ανθρωπότητα, αποτελεί μέρος ης πνευματικής ζωής της ανθρωπότητας. Και κάτι ακόμα. Είτε το θέλετε, είτε όχι το πνεύμα σας είναι αθάνατο για ένα και μόνο λόγο. Επειδή “Υπάρχετε”.
Η νοημοσύνη μπορεί να ακινητοποιεί το χρόνο γιατί η σκέψη έχει μάθει να σιωπά. Παύουμε να χρησιμοποιούμε το παρελθόν και όλα μας τα πιστεύω και τις πεποιθήσεις μας για να ερμηνεύουμε το παρόν και να το προβάλλουμε στο μέλλον. Ζούμε την άχρονη ύπαρξή μας. Απλά υπάρχουμε και ο χρόνος παγώνει, συμπυκνώνεται, δεν μετράει την αλλαγή. Ο χρόνος εξακολουθεί να παραμένει οργανωμένος και διαιρεμένος, αλλά εποπτεύεται από τη νοημοσύνη και μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ένα τελείως διαφορετικό τρόπο απ’ αυτόν που έχει μάθει ο άνθρωπος στα τόσα χρόνια εξέλιξης του.
Η νοημοσύνη χρησιμοποιεί το χρόνο όπως ακριβώς τον αντιλαμβάνεται το ανθρώπινο σώμα. Η νοημοσύνη δεν επιτρέπει το “δεν υπάρχει χρόνος”, και γελάει με το “ο χρόνος είναι χρήμα”. Όταν βιαζόμαστε, “γιατί τα χρονικά περιθώρια είναι μικρά”, οι καρδιακοί παλμοί ανεβαίνουν, επέρχεται εφίδρωση, τα αιμοφόρα αγγεία θα συσταλούν και όλοι οι ρυθμοί διαταράσσονται.
Η νοημοσύνη βλέπει το χρόνο στην συνέχειά του. Όταν παρατηρούμε την κίνηση ενός αυτοκινήτου από ψηλά βλέπουμε όλη τη πορεία του αυτοκινήτου σε αντίθεση με το παρατηρητή που παρατηρεί την κίνηση από ένα σημείο πάνω στην επιφάνεια. Ο παρατηρητής πάνω στην επιφάνεια θα δει μόνο μέρος της κίνησης. Η νοημοσύνη βλέπει παρελθόν, παρόν και μέλλον ταυτόχρονα. Δεν προβλέπει το μέλλον. Η νοημοσύνη βλέπει το μέλλον σαν ένα ανοιχτό σύνολο δυνατοτήτων. Οι δυνατότητες δεν είναι μόνο αυτές που μπορούμε να συλλάβουμε με το περιορισμένο μυαλό μας. Το απρόοπτο είναι πάντα μια άγνωστη δυνατότητα. Η ζωή, λένε πολλοί απλοί άνθρωποι, είναι μια ρόδα που γυρίζει και άλλοτε μας φέρνει “ψηλά” και άλλοτε “χαμηλά “. Είναι αναπόφευκτο μετά το “ψηλά” να έρθει το “χαμηλά “ και αντίστροφα. Η σκέψη αυτή δεν είναι παρά μια θέαση του χρόνου σε όλη του την ανάπτυξη. Δεν μένουμε μόνο στο τώρα. Βλέπουμε την κίνηση του αυτοκινήτου από ψηλά.
Σ’ αυτόν τον τρόπο θέασης του χρόνου ο σύγχρονος άνθρωπος έχει αρωγό τον πολιτισμό. Τεχνολογία, Επιστήμη, Τέχνη και όλη η συσσωρευμένη ανθρώπινη σοφία βρίσκονται στη διάθεσή μας. Η πληροφορία για το παρελθόν είναι σε ένα κλικ απόσταση και η επεξεργασία της άμεσα στη διάθεσή του ανθρώπου μέσα από άπειρες πηγές. Μπορούμε να μιλάμε για το παρελθόν και να οραματιζόμαστε το μέλλον τόσο ζωηρά, που θα ‘λεγε κανείς ότι ζούμε στην αιωνιότητα. Υπερβαίνουμε το χρόνο. Δεν τον καταργούμε ούτε τον αγνοούμε. Τον δεχόμαστε σαν μια παράμετρο στη ζωή μας.
Αποδομούμε, λοιπόν, τον εγω-εαυτό και οδηγούμαστε στη ταπεινοφροσύνη. Αναβαθμίζουμε τη σκέψη σε νοημοσύνη προικίζοντάς την με την ιδιότητα της σιωπής. Υπερβαίνουμε το χρόνο. Οδηγούμαστε, άραγε, με όλα αυτά σε μια υπέρβαση του θανάτου;
Υπέρβαση του θανάτου είναι η αποδοχή του θανάτου και το παιχνίδι μαζί του όπως ακριβώς γίνεται σ’ αυτό το κείμενο. Υπέρβαση είναι να “πλησιάζεις” το θάνατο, τόσο, όσο χρειάζεται για να ζεσταθείς. Αν πας πολύ κοντά θα καείς. Μόνο στη σωστή απόσταση απολαμβάνεις τη ζεστασιά. Η παράβλεψη και απόκρυψη του γεγονότος ότι πεθαίνουμε κάθε στιγμή και κάποτε οριστικά, συμβάλλει στο να θεωρούμε το θάνατο σαν κάτι το φοβερό. Είναι γνωστή η φράση του Πλάτωνα «Φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου». Δεν είναι όμως πολύ γνωστή η φράση του «Και το τεθνάναι αυτοίς ήκιστα φοβερό», για αυτούς που πεθαίνουν, δηλαδή, ο θάνατος δεν είναι κάτι το φοβερό, γιατί στη διάρκεια της ζωής τους η σχέση τους με το θάνατο ήταν σωστή.
Κάπου διάβασα, ότι, ο θάνατος είναι σοφία που πρέπει να κατακτηθεί καθημερινά με τη «μελέτη του». Μελέτη που νοείται σαν εμβάθυνση, ωρίμανση και δημιουργία. Πράγματι, μόνο η προσεκτική ενασχόληση και προσέγγιση του θανάτου μπορεί να αποκαλύψει την ομορφιά της ζωής. Όχι την ομορφιά που πηγάζει από τη θέαση και την αίσθηση του όμορφου κόσμου που μας περιβάλλει, αλλά την ομορφιά που πηγάζει από την πλήρη κατανόηση αυτού του όμορφου κόσμου που μας περιβάλλει και μέσα στον οποίο ο θάνατος έχει τη δική του θέση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ένα σχόλιο πλουτίζει τη γλώσσα μας και ενεργοποιεί το μυαλό μας.