Το δωμάτιο της Μαίρης

Έχω διατυπώσει την άποψη, ότι μπορούμε να προσεγγίσουμε καταστάσεις και γεγονότα μέσα από την εμπειρία των άλλων. Μπορούμε, δηλαδή, να αισθανθούμε τον πόνο, τη χαρά, τη λύπη και να βρεθούμε πολύ κοντά στην εμπειρία που έχει κάποιος άλλος. Με ιδιαίτερη έμφαση στο «προσεγγίσουμε», που δεν σημαίνει υποκαθιστώ, ο βαθμός προσέγγισης είναι διαφορετικός για τον καθένα και εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες. Η κουλτούρα, η κληρονομικότητα, η φαντασία, η ανατροφή και το κοινωνικό περιβάλλον, είναι μερικοί από τους παράγοντες που καθορίζουν το βαθμό προσέγγισης.

Όταν κάποιος έχει ζήσει τα παιδικά του χρόνια σε ένα νησί, και έχει ακούσει ιστορίες για τρικυμίες και ναυάγια, μπορεί να προσεγγίσει πολύ καλύτερα την εμπειρία του συναδέρφου του στο γραφείο που κινδύνεψε στην θαλασσοταραχή του σαββατοκύριακου. Όταν κάποιος έχει συμμετάσχει σε ομάδες και κινήματα προστασίας των προσφύγων, μπορεί πιο εύκολα να προσεγγίσει τον πόνο του ξεριζωμένου.  

Η άποψη αυτή, σε πρώτη ανάγνωση, είναι ξένη με την επικρατούσα άποψη ότι, «δέκα τόνοι θεωρίας δεν ισούνται με μια πράξη». Προφανώς, άλλο πράγμα είναι να ονειρεύεσαι ότι κολυμπάς και άλλο πράγμα να βρίσκεσαι μέσα στο νερό. Το θέμα όμως δεν είναι αυτό. Το θέμα είναι, σε τι βαθμό μπορούμε να «βρεθούμε μέσα στο νερό» με τη φαντασία μας, και με όλη την υποστήριξη που μας δίνει ο σύγχρονος πολιτισμός μας. Έχουμε φθάσει στο σημείο, μέσω του διαδικτύου, να μεταφέρονται και αισθήματα. Μιλάμε για εικονική πραγματικότητα.

Αφορμή για τα παραπάνω έδωσε ένα νοητικό πείραμα που είναι γνωστό σαν «το δωμάτιο της Μαίρης». Με αυτό το νοητικό πείραμα μπαίνει το εξής φιλοσοφικό πρόβλημα: η Μαίρη, που έχει ζήσει όλη τη μέχρι τώρα ζωή της σε ασπρόμαυρο περιβάλλον, αλλά έχει μελετήσει κυριολεκτικά τα πάντα για το χρώμα, βιώνει κάτι καινούργιο όταν για πρώτη φορά θα δει ένα κόκκινο τριαντάφυλλο; Το πρόβλημα έχει ταλανίσει για αρκετές δεκαετίες τους φιλοσόφους και δεν είναι καθόλου απλό. Αν ενδιαφέρεστε να ασχοληθείτε λίγο περισσότερο με το πρόβλημα εδώ και εδώ θα βρείτε τη σύντομη εκδοχή. Μια άκρως φιλοσοφική ανάλυση, στα αγγλικά, μπορείτε να βρείτε εδώ.