Η ενότητα και ο νόμος των αντιθέτων

Κάπου διάβασα ότι «η παραφροσύνη δεν αφήνει τη φρονιμάδα να σαπίσει». Γιατί, άραγε, να σαπίσει η φρονιμάδα χωρίς την παραφροσύνη; Το δίπολο, παραφροσύνη - φρονιμάδα, μας παραπέμπει στο «νόμο της ενότητας και πάλης των αντιθέτων» ή αλλιώς «νόμος της εναντιοδρομίας». Μια γρήγορη αναζήτηση στο διαδίκτυο θα σας δώσει αρκετά άρθρα σχετικά με το θέμα. Αρχίζοντας από τον Ηράκλειτο και τη ανατολική φιλοσοφία του ΤΑΟ, μπορούμε να συναντήσουμε το νόμο στις απόψεις του Καρλ Γιούνγκ και στον διαλεκτικό υλισμό.

Σύμφωνα με το νόμο, λοιπόν, τα αντίθετα συνυπάρχουν και τρέφονται το ένα από το άλλο. Η ύπαρξη του ενός αντιθέτου είναι προϋπόθεση ύπαρξης του άλλου. Δεν νοείται η ύπαρξη του ενός χωρίς το άλλο. Δεν υπάρχει φρονιμάδα χωρίς την παραφροσύνη. Το ένα καθορίζει το άλλο. Εκείνο που μπορεί να υπάρχει, είναι η επικράτηση του ενός μέχρι την ανατροπή του από το άλλο. Όχι η εξαφάνιση του αντιθέτου. Στην ορθολογική κοινωνία, σε μια κοινωνία των «φρόνιμων», θα υπάρχουν πάντα και «οι παράφρονες» και η αντίθεσή τους θα είναι η κινητήρια δύναμη της κοινωνίας. Να γιατί χρειαζόμαστε τους «αλλοπαρμένους» καλλιτέχνες, τους «τρελούς» επιστήμονες, τους ποιητές «που πετούν στα σύννεφα», αυτούς που «πηγαίνουν κόντρα πέρα από κάθε λογική».

Ο νόμος δεν ισχύει μόνο στις κοινωνίες. Μπορούμε να τον βρούμε σε κάθε ζευγάρι αντιθέτων, αρκεί να βλέπουμε τα ζεύγη μέσα στο ευρύτερο σύνολο που ανήκουν και που πάντα υπάρχει. Η μέρα συνυπάρχει με τη νύχτα, αν δεν περιοριστούμε σε ένα τόπο πάνω στην υδρόγειο. Πράγματι είναι γνωστό ότι όταν κάπου ο ήλιος δύει, κάπου αλλού ανατέλλει, και το ίδιο ισχύει για το δίπολο χειμώνας - καλοκαίρι.

Στο πλαίσιο της ανθρώπινης ύπαρξης, θάνατος και ζωή συνυπάρχουν, και η πάλη μεταξύ τους είναι η εικόνα του κόσμου που βιώνουμε. Από τη μια μεριά ο αδυσώπητος νεοφιλελευθερισμός με τους πολέμους του και την αλλοτρίωση (Ω! τι θάνατος και αυτός), και από την άλλη τα φιλειρηνικά κινήματα και ο επιδίωξη του ανθρώπου για γαλήνη, ευτυχία και ζωή.

Σε κάθε άτομο την ίδια στιγμή κύτταρα πεθαίνουν και άλλα γεννιούνται, δομές του ανθρώπινου σώματος αδυνατούν και άλλες δυναμώνουν για να καλύψουν το κενό. Όταν στον ανθρώπινο εγκέφαλο κάποια δομή παύει να λειτουργεί, ολόκληρος ο εγκέφαλος δουλεύει για την αναπλήρωση της λειτουργίας που χάθηκε. Μιλάμε για την πλαστικότητα του εγκεφάλου. 

Στη καθημερινή ζωή η συνύπαρξη και πάλη των αντίθετων βρίσκεται συνεχώς μπροστά μας και αλίμονο σε όποιον δεν την βλέπει και δεν τη λαμβάνει υπόψιν του. Ενδεικτικά, η αντίθεση ανάμεσα σε αυτό που θέλω να γίνει και σε αυτό που γίνεται, εμπίπτει στο νόμο των αντίθετων. Το ίδιο ισχύει για την αντίθεση ανάμεσα σε αυτό που είμαι και αυτό που θα ‘θελα να είμαι, ή, ανάμεσα στην νεότητα και το γήρας, ή, εργατικός και τεμπέλης (για μια άλλη θεώρηση της τεμπελιάς ρίξτε μια μάτια εδώ)

Ίσως κάποιοι αναρωτηθούν για τη χρησιμότητα όλων αυτών. Η προσωπική μου απάντηση είναι ότι: με επίγνωση όλων των παραπάνω, η θέαση του κάθε είδους γίγνεσθαι, η καθαρή εικόνα της πάλης των αντιθέτων και της ταυτόχρονης ενότητάς τους, μας καθιστά ικανούς να αποκωδικοποιούμε τη ζωή και να περιμένουμε εκείνα τα στιγμιότυπα αυτής της πάλης, που τα αντίθετα βρίσκονται σε ισορροπία, και αμυδρά διακρίνεται το ποιοτικό πέρασμα στο καινούργιο.