Τρείς τρόποι θέασης της ζωής

Ζούμε ανάμεσα σε ανθρώπους, οργανώνουμε κοινωνίες, αποδίδουμε την υπέρτατη αξία στην ανθρώπινη ζωή (τουλάχιστον οι περισσότεροι από μας), και τα αναπάντητα ερωτήματά μας τα κάνουμε φιλοσοφία, θρησκευτική πίστη και ότι άλλο βολεύει τον καθένα μας. Αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο με τις αισθήσεις μας συνεπικουρούμενες από το μυαλό μας. Ανθρώπινες σχέσεις, διεκπεραίωση υποχρεώσεων, διασκέδαση…..και η ζωή περνά. Για τους περισσότερους από μας, αν όχι για όλους, μετά τον εαυτό μας υπάρχει ο συνάνθρωπος και μετά τα σκυλιά, τα λουλούδια, η θάλασσα, τα βουνά, και όλος ο πλανήτης. Ανθρωποκεντρισμός. Ένας τρόπος σκέψης όπου ο άνθρωπος είναι  υπεύθυνος και βρίσκεται στο επίκεντρο όλων των πραγμάτων. Ο Πρωταγόρας μίλησε για ανθρωποκεντρισμό με τη χαρακτηριστική φράση του: «Πάντων χρημάτων μέτρον έστιν άνθρωπος» (Μέτρο για όλα τα πράγματα είναι ο άνθρωπος). Στη μετάβαση από τον Μεσαίωνα στη Σύγχρονη εποχή ο ανθρωποκεντρισμός αποτέλεσε την εναλλακτική στον Θεοκεντρισμό, κατά τον οποίο ο Θεός θεωρείτε το κέντρο του σύμπαντος και κατευθύνει τα πάντα.

Πριν την αναφορά στο δεύτερο τρόπο θέασης της ζωής θα ήθελα να θέσω ένα ερώτημα. Είναι γνωστό ότι κατά την πορεία εξέλιξης των ειδών πάνω στο πλανήτη πολλά είδη εμφανίσθηκαν και σε κάποια χρονική στιγμή εξαφανίσθηκαν. Το ερώτημα είναι: Ποιος μας βεβαιώνει ότι και το ανθρώπινο είδος θα υπάρχει για πάντα; Γιατί σε κάποια χρονική στιγμή να μην εξαφανισθεί και αυτό;

Ο δεύτερος τρόπος θέασης της ζωής προκύπτει αν στο αξιακό μας σύστημα αναβαθμίσουμε το περιβάλλον, και δούμε ότι είναι στενά συνδεδεμένο με την ύπαρξή μας. Ο πλανήτης είναι το σπίτι μας, και αν αυτό ληφθεί σοβαρά υπόψη η άποψή μας  για τη ζωή διαφοροποιείται σημαντικά από την ανθρωποκεντρική θέαση της ζωής. Ακτιβιστές αφιερώνουν τη ζωή τους σε δραστηριότητες με στόχο την προστασία διαφόρων ειδών του φυτικού και ζωικού βασιλείου. Οικολογικές οργανώσεις  παρεμβαίνουν με διάφορους τρόπους με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι ευαισθητοποιούνται για το μέλλον του πλανήτη. Η θεωρία της Γαίας εμφανίσθηκε στη δεκαετία του 1960 και από τότε η ιδέα έχει συζητηθεί και έχει αποκτήσει πολλούς θιασώτες.

Ο ανθρωποκεντρικός τρόπος σκέψης αφήνει μικρά περιθώρια στον άνθρωπο να δει πέρα από τον εαυτό του και το στενό κύκλο των συνανθρώπων του. Στον αντίποδα η θέαση της ζωής σαν ένα ακόμα συμβάν πάνω στο πλανήτη, ενέχει μια δόση απογοήτευσης εκθρονίζοντας τον άνθρωπο από το κέντρο του σύμπαντος (ποιος δεν θέλει να είναι βασιλιάς;). Προσφέρει όμως τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε μια παραγνωρισμένη αρετή, την ταπεινοφροσύνη. Η ταπεινοφροσύνη είναι το κλειδί για να αντιληφθούμε τη μικρότητα και ασημαντότητα των προβλημάτων μας.

Πέρα από τον πλανήτη Γη υπάρχει το σύμπαν. Πέρα από τις θεωρίες περί Σύμπαντος αντιλαμβάνομαι το Σύμπαν σαν ένα χώρο ασύλληπτων δυνάμεων και διεργασιών. Ένας χώρος που η δημιουργία προϋποθέτει την καταστροφή. Αστέρια γεννιούνται και  πεθαίνουν. Εκρήξεις, μαύρες τρύπες και ενέργεια απροσδιόριστων διαστάσεων.  Κάπου μέσα σ’ αυτό το ολοκαύτωμα υπάρχει ο ήλιος μας, υπάρχει ο πλανήτης μας, υπάρχει η ανθρωπότητα, υπάρχουμε και μεις, τα άτομα. Εκείνο που δεν υπάρχει είναι αυτό που ονομάζουμε «πρόβλημα». Η καθημερινότητά μας είναι άνευ σημασίας. Η θέαση της ζωής μέσα στο συμπαντικό γίγνεσθαι προσφέρει γαλήνη και μια διέξοδο από τα καθημερινά μας προβλήματα. Το πέρασμα από τον πλανητικό τρόπο σκέψης στο Συμπαντικό τρόπο σκέψης ίσως είναι και ένας απ’ τους τρόπους για την Υπέρβαση του Θανάτου. Γιατί στο Σύμπαν ο Θάνατος είναι προϋπόθεση της ζωής.