Η δύναμη της φαντασίας

Το παρόν γίνεται αντιληπτό με ερεθίσματα από τις πέντε αισθήσεις μας. Οι παραστάσεις του παρόντος καταγράφονται στη μνήμη επενδεδυμένες με συναίσθημα και δημιουργούν τις παραστάσεις του παρελθόντος. Το συναίσθημα και η προσοχή καθορίζουν το ειδικό βάρος και την ένταση των παραστάσεων και των δομικών τους στοιχείων. Η φαντασία αναδιοργανώνει τα δομικά στοιχεία των παραστάσεων επιλέγοντας τόσο από τις παραστάσεις του παρόντος όσο και από τις παραστάσεις του παρελθόντος. Πολλές φορές μάλιστα η φαντασία τροφοδοτείται απο τη σκέψη, και δεν χρειάζεται καθόλου τα εξωτερικά ερεθίσματα. Έτσι μπορεί να δημιουργήσει εικόνες στο μυαλό, χωρίς να υπάρχει ένα εξωτερικό αισθητό αντικείμενο και χωρίς να συμμετέχουν οι αισθήσεις. Το αποτέλεσμα αυτής της αναδιοργάνωσης είναι να μπορούμε να «βλέπουμε» τον κόσμο σε σχεδόν άπειρες εκδοχές. Η πραγματικότητα έξω απο το ανθρώπινο μυαλό είναι μια, απροσδιόριστη και κάθε χρονική στιγμή αλλάζει. Ο κάθε άνθρωπος ερμηνεύει αυτή την ρευστή πραγματικότητα με βάση την ιδιαιτερότητά του. 

Μπορούμε, άραγε, να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα των άλλων και σε ποιο βαθμό;

Η απάντηση, σίγουρα, είναι καταφατική. Δεν μπορεί να είναι αλλιώς, διότι, διαφορετικά, θα ήταν αδύνατη η συνύπαρξη μας. Η συμετοχή της φαντασίας σε αυτή την προσέγγιση είναι θεμελιώδης. Τα δομικά στοιχεία αναδιατάσσονται από την φαντασία και κάποιος από τους άπειρους συνδυασμούς μας φέρνει κοντά στην πραγματικότητα του άλλου, πάντα με προσέγγιση. Ο βαθμός προσέγγισης διαφέρει από άτομο σε άτομο και εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Η πνευματική καλιέργεια, η παιδεία, η ευφυΐα, οι εμπειρίες, είναι κάποιοι από αυτούς τους παράγοντες. Η αναδιάταξη των δομικών στοιχείων της πραγματικότητας απο την φαντασία μπορεί να οδηγείσαι και σε κόσμους που απομακρύνουν το άτομο απο την κοινωνικά αποδεκτή πραγματικοτητα. Πρόκειται για την περίπτωση των φαντασιόπληκτων. Στον αντίποδα των φαντασιόπληκτων έχουμε τις περιπτώσεις των προικισμένων με δημιουργική φαντασία ανθρώπων που απο την αναδιάταξη προσφέρουν στην κοινωνία το «καινουργιο».

Η δύναμη της φαντασίας μπορεί να είναι τέτοια, ώστε η πραγματικότητα που δημιουργεί να επηρεάζει σχεδόν - με έμφαση στο σχεδόν - όσο και η πραγματική εμπειρία. Κατά τη διάρκεια των ονείρων η φαντασία λειτουργεί αποδεσμευμένη απο τις αισθήσεις και μπορεί να οδηγήσει σε σωματικές αντιδράσεις. Απο που προέρχεται η χαρά που μας πλημμυρίζει όταν φανταζομαστε εικονες απο τις διακοπές μας; 

Πάνε πολλά χρόνια που σε μια ταινία με θέμα το σεισμό, ο ήχος και τα εφέ της ταινίας έκαναν τους θεατές να πεταχτούν πανικόβλητοι έξω απο την αίθουσα. Υποσυνείδητα, με την δύναμη της φαντασίας, τοποθετούμε τους εαυτούς μας στη θέση των χαρακτήρων της ταινίας. Το ίδιο συμβαίνει και με την λογοτεχνία, με τη μόνη διαφορά, ότι σε αυτή την περίπτωση, οι λέξεις γίνονται πρώτα εικόνες. 

Μπορούμε να εξασκήσουμε την φαντασία μας αν αφιερώσουμε χρόνο για παρατήρηση, αναστοχασμό, και πνευματική καλιέργεια. Αναφέρω ιδιαίτερα την πνευματική καλιέργεια, γιατί αυτή είναι που μπορεί να μας προφυλάξει από την φαντασιοπληξία και την δημιουργία ψευδαισθήσεων. Ίσως δεν είναι πλεονασμός αν επαναλάβω ότι: η αναδιοργάνωση των δομικών στοιχείων της πραγματικότητας μπορεί να οδηγήσει και σε πραγματικοτητες πολλή μακρυά από την μια, μοναδική, και άπιαστη πραγματικότητα.