Γλώσσα και πραγματικότητα

Αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από τις αισθήσεις μας. Ερεθίσματα από τον «έξω» κόσμο μεταφέρονται στον εγκέφαλο μας και εκεί δημιουργείται ο δικός μας κόσμος. Ένας κόσμος που αποτελείται από εικόνες. Ο Αντόνιο Νταμάσιο υποστηρίζει ότι «Όλο το μυαλό αποτελείται από εικόνες……Η βασική μονάδα του μυαλού είναι η εικόνα..». 

Η πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ερμηνεία των ερεθισμάτων που δέχονται τα αισθητήρια όργανα μας. Μια ερμηνεία στην οποία συμμετέχουν βιολογικοί παράγοντες, συναισθήματα, εμπειρίες, η, με μια λέξη, αυτό που ονομάζουμε «εαυτό». Μια ερμηνεία που συντελείται στον εγκέφαλο μας και είναι εντελώς προσωπική.

Η ερμηνεία αυτή είναι αποκλειστικά δική μας και δημιουργεί  την δική μας πραγματικότητα. Η πραγματικότητα αυτή παραμένει φυλακισμένη στο μυαλό μας μέχρι να εκφρασθεί. Υπάρχει εκεί και είναι ρευστή και επιρρεπής σε αλλαγές. Η έκφραση, της αποκλειστικά δικής μας πραγματικότητας, απαιτεί μια γλώσσα. Η πιο πρόσφορη γλώσσα είναι η μητρική μας γλώσσα. 

Από τη στιγμή που το περιεχόμενο του μυαλού μας εκφρασθεί με λέξεις, η πραγματικότητα υλοποιείται, ο κόσμος συγκεκριμενοποιείται και αρχίζει να συντονίζεται με τον κόσμο των συνανθρώπων μας. Έτσι μπορούμε να συνυπάρχουμε, να συνεργαζόμαστε και να δημιουργούμε κοινωνίες και πολιτισμούς. Τα καταφέρνουμε, παρά του ότι η ακρίβεια των λέξεων είναι προβληματική. Λέμε «κόκκινο», αλλά αλλο είναι το δικό σας κόκκινο από το δικό μου κόκκινο. Μιλάμε για «αγάπη» και η λέξη πλαταίνει και σχεδόν χάνει το νόημα της.

Η γλώσσα των μαθηματικών μας δίνει απόλυτη ακρίβεια, αλλά αδυνατεί να περιγράψει συναισθήματα και ψυχικές καταστάσεις. Η τέχνη ανταποκρίνεται καλύτερα όταν πρόκειται για «τον μέσα μας κόσμο». Η γλώσσα του σώματος μπορεί να λειτουργήσει μόνο επικουρικά στην μητρική μας γλώσσα. 

Δεν πρέπει να παραβλέψουμε όμως, ότι η συγκεκριμενοποίηση του κόσμου μέσω της γλώσσας, σημαίνει και περιορισμό της πραγματικότητας στα ασφυκτικά όρια της λέξης. Γιατί ο σκοπός της λέξης, είναι ακριβώς αυτός, δηλαδή να περιορίσει τον κόσμο του μυαλού μας, ώστε να είναι δυνατός ο συντονισμός με τους συνανθρώπους μας. Το όλον, που εισέρχεται με τη συμμετοχή όλων των αισθήσεων, τεμαχίζεται και τα τμήματα αποκτούν ονόματα, δηλαδή όρια. Ίσως και κάτι να χάνεται, καθόσον το όλον είναι πάντα κάτι παραπάνω από τα μέρη του.

Κλείνοντας αυτό το άρθρο, θα πρέπει να επισημανθεί η μεγάλη σημασία του διαλόγου. Ο διάλογος μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον κόσμο των άλλων. Οι λέξεις δοκιμάζονται, διευκρινίζονται, στον προφορικό λόγο χρωματίζονται με την κίνηση του σώματος και τη χροιά της φωνής και έτσι καταλήγουμε να ζούμε στην ίδια πραγματικότητα, έστω και κατά προσέγγιση.

Με τον διάλογο συμπληρώσουμε τον δικό μας κόσμο, έστω και αν αυτό γίνεται με το ατελές εργαλείο που λέγεται γλώσσα, που όμως είναι το καλύτερο που διαθέτουμε.