Και το όλον του μέρους μείζον

 

«Και το όλον του μέρους μείζον». Η φράση αποδίδεται στον Ευκλείδη. Ο Αριστοτέλης το διατύπωσε αλλιώς: «Το όλον είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του» (αν και δεν μπόρεσα να εντοπίσω τη φράση στα γραπτά του Αριστοτέλη).

Σχετικά με το Όλον και τα Μέρη έχω αναφερθεί και σε μια προηγούμενη δημοσίευση. Εκεί επισημαίνεται ότι «Τα Μέρη συνδέονται με το Όλον και μεταξύ τους. Δεν μπορεί να υπάρξει Όλον χωρίς τα Μέρη του. Επηρεάζουν το Όλον και επηρεάζονται απ’ αυτό».

Τι είναι αυτό όμως που κάνει το Όλον «μεγαλύτερο» απο το «άθροισμα» των μερών; Τι είναι αυτό που δημιουργεί νέες ποιότητες, που δεν υπάρχουν στα μέρη που αποτελούν το Όλον; Τι είναι αυτό που ύπαρχει στον άνθρωπο, αλλά όχι στα μέρη του, δηλαδή στα όργανα που τον αποτελούν;

Κατά την δημιουργία του όλου υπάρχει αλληλεπίδραση των μερών. Υπάρχουν αντιθέσεις, συμμαχίες, αποβολή των μερών που αποδεικνύονται εμπόδιο στην συσπείρωση και τη σύνθεση. Υπάρχει μια διαδικασία προσαρμογής και συμπληρωματικότητας του κάθε μέρους με τα άλλα, κάποιες ιδιότητες των μερών αναστέλλονται.

Η διαδικασια αυτή δεν λαμβάνει μέρος σε ένα απομονωμένο περιβάλλον. Το σύστημα της νέας δημιουργίας δεν είναι κλειστό, και ούτε είναι η διαδικασία αυτή αυστηρά επαναλαμβανόμενη. Όταν δημιουργείται ένα έμβρυο μόνο το πλαίσιο της διαδικασίας είναι προκαθορισμένο. Η τυχαιότητα, για παράδειγμα η μετάλλαξη κάποιων κυττάρων, μπορεί να δημιουργήσει ένα καινούργιο Όλον.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη, λοιπόν, η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα βρίσκεται στη αλληλεπίδραση και στη διαδικασία που καθορίζει αυτή την αλληλεπίδραση. Και εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε, ότι η πολυπλοκότητα της διαδικασίας αυτής μπορεί να ξεφεύγει από το ανθρώπινο μέτρο, πάντα ανάλογα με το Όλον που μελετάμε.