Επιστήμη και Φιλοσοφία

Η επιστήμη χρησιμοποιεί την παρατήρηση, το πείραμα, την τεχνολογία, που είναι παράγωγο της επιστήμης, και τη λογική για να αναλύσει τα φαινόμενα και να ερμηνεύσει τη φύση. Τα συμπεράσματα της επιστήμης δοκιμάζονται στη πράξη και αν δεν συμφωνούν με τη πραγματικότητα επανεξετάζονται και τείνουν σε μια συνεχή βελτίωση. Σε πολλές βέβαια περιπτώσεις, η επαλήθευση και η αντιπαραβολή με την πραγματικότητα είναι αδύνατη. Πώς θα διαπιστώσουμε αν η θεωρία για τις μαύρες τρύπες ή για την διαστολή του σύμπαντος είναι σωστή; Το μόνο εργαλείο που έχουν οι επιστήμονες στη διάθεσή τους είναι τα μαθηματικά. Αυτό που μπορούμε να διαπιστώσουμε είναι η αλήθεια και ορθότητα των εξισώσεων.

Η φιλοσοφία από τη δική της σκοπιά εξετάζει την αξιοπιστία των επιστημονικών δηλώσεων, θέτει ερωτήματα σχετικά με τις επιστημονικές μεθόδους που χρησιμοποιούνται και προσπαθεί να απαντήσει στα διλήμματα που δημιουργούνται από την χρήση των σύγχρονων επιστημονικών επιτευγμάτων. Η κλωνοποίηση, οι γενετικές μεταλλάξεις, η τεχνητή νοημοσύνη δημιουργούν ερωτήματα που η φιλοσοφία θα πρέπει να αναλύσει. Ποιος ο σκοπός οποιασδήποτε επιστημονικής πράξης;

Σήμερα πολλοί άνθρωποι δεν κατανοούν το λόγο ύπαρξης της φιλοσοφίας παρά του ότι σχεδόν σε όλα τα πανεπιστήμια του κόσμου λειτουργούν τμήματα φιλοσοφίας. Εμπιστευόμαστε τα επιτεύγματα της τεχνολογίας, αλλά δεν εμπιστευόμαστε τα συμπεράσματα της φιλοσοφίας, παρόλο που μιλάμε για φιλοσοφία των μαθηματικών, για φιλοσοφία των κοινωνικών επιστημών, φιλοσοφία της φυσικής κ.ο.κ.

Η επιστήμη μας έδωσε ένα εμβόλιο για τον covid-19 (κορονοϊό). Πολλοί άνθρωποι αμφισβήτησαν των εμβολιασμό. Η πολιτεία προέτρεψε όλους τους πολίτες να εμβολιασθούν, σχεδόν τους υποχρέωσε. Προκύπτει ένα θέμα: Είμαστε υποχρεωμένοι να υπακούσουμε στις προτροπές της πολιτείας; Είναι δικαίωμά μας να εμβολιασθούμε ή όχι; Ελέγχουμε το σώμα μας ή όχι; Σε μερικούς οι απαντήσεις μπορεί να φαίνονται αυτονόητες. Υπάρχει όμως το σκεπτικό ότι αν γίνεσαι επικίνδυνος για το κοινωνικό σύνολο (άσχετα αν όλο αυτό μπορεί να αποδειχθεί φιάσκο), τότε το κοινωνικό σύνολο ελέγχει την ύπαρξή σου, γιατί είσαι δημιούργημα του κοινωνικού συνόλου και ζεις μέσα σ’ αυτό. Θα πρέπει να εμπιστευόμαστε τα συμπεράσματα της επιστήμης ή είναι δικαίωμα του καθενός από μας να επιλέγει;

Γιατί πληρώνουμε πρόστιμο αν δεν φοράμε κράνος ή ζώνη ασφαλείας; Δεν είναι δικαίωμά μας να ριψοκινδυνεύσουμε τη ζωή μας; Γιατί είμαι υποχρεωμένος να πάω στο πόλεμο και να σκοτώσω ή να σκοτωθώ; Υπάρχει ένα σύνολο καθολικών αξιών που θα πρέπει να ενστερνιστούν όλοι οι άνθρωποι και αν υπάρχει έχουμε το δικαίωμα να επιβάλλουμε αυτές τις αξίες; Η ελευθερία γνώμης και έκφρασης είναι απεριόριστη ή ισχύει μέχρι κάποιου σημείου και ανάλογα με τις καταστάσεις;

Είναι αντικείμενο της φιλοσοφίας να απαντήσει σε τέτοιου είδους ερωτήματα. Προσπερνάμε αυτά τα ερωτήματα γιατί δεν είμαστε υποχρεωμένοι να απαντήσουμε, αλλά όταν αυτά εμφανίζονται μπροστά μας, έκπληκτοι, βλέπουμε ότι οι απαντήσεις δεν είναι εύκολες.  

Στο άρθρο με τίτλο «Ναι στο φιλοσοφικό στοχασμό», ο αναγνώστης μπορεί να διαβάσει για το φιλοσοφικό στοχασμό σε προσωπικό επίπεδο και ίσως τότε βγάλουμε τη φιλοσοφία από τα ακαδημαϊκά έδρανα στη καθημερινή μας ζωή.