Περί τύχης

 

«Είχα την τύχη να …..» μια έκφραση που υπονοεί συμβάντα με θετικό πρόσημο, συμβάντα ή διαδικασίες ευχάριστες και καλοδεχούμενες. Η έκφραση «Είχα την ατυχία να ….» είναι το αντίθετό της. Σ’ αυτές της εκφράσεις η έννοια της τύχης είναι συνώνυμη με την έννοια της μοίρας, της ειμαρμένης.

Υπάρχει όμως και η έκφραση: «από τύχη πέτυχε το σχέδιό σου» ή «από τύχη πέρασες τις εξετάσεις». Σ’ αυτή τη περίπτωση η τύχη εμφανίζεται σαν ένα συμβάν ή μια διαδικασία απρόβλεπτη.

Ο άνθρωπος, στο σημερινό επίπεδο εξέλιξής του, μπορεί να προβλέπει πολλές δυνατές εξελίξεις ενός φαινομένου, αλλά πάντα η καταγραφή του είναι ελλιπής. Πάντα υπάρχει κάτι που είναι έξω από την εμβέλεια της ανθρώπινης γνώσης. Υπάρχει το απρόβλεπτο, η παρουσία μιας δυνατότητας από το σύνολο όλων των δυνατοτήτων, γνωστών και αγνώστων.  Έτσι, ενώ δεν περιμένουμε να περάσουμε τις εξετάσεις, βλέπουμε το όνομά μας στο πίνακα των επιτυχόντων.

Συνηθίζουμε να σκεφτόμαστε με βάση την αιτιοκρατία. Η αιτιοκρατία και ο ντετερμινισμός έχουν, όμως, αντικατασταθεί από την πιθανοκρατία. Όλα τα γεγονότα και οι καταστάσεις που μπορούν να εμφανισθούν, πάντα έχουν μια πιθανότητα να συμβούν. Οι στοχαστικές ανελίξεις είναι ένας κλάδος της θεωρίας πιθανοτήτων που καταπιάνεται με την απροσδιοριστία της εξέλιξης μιας διαδικασίας. Με δεδομένες αρχικές συνθήκες, υπάρχουν πολλές κατευθύνσεις προς τις οποίες η διαδικασία αυτή μπορεί να εξελιχθεί.

«Αφού διάβασα πολύ καλά περιμένω να πετύχω στις εξετάσεις». «Αφού προσέχω όταν οδηγώ περιμένω να είμαι ασφαλής». Αιτία – Αποτέλεσμα. Το δίδυμο που καλλιεργείται στο καθένα από μας από τα παιδικά μας χρόνια. Η παρουσία ενός άλλου αποτελέσματος, διαφορετικού απ’ αυτό που περιμένουμε, θεωρείται τύχη ή ατυχία ανάλογα με το αν θα μας είναι ευχάριστο ή δυσάρεστο. Είναι όμως, μία από τις σχεδόν άπειρες δυνατότητες που κρύβονται πίσω από κάθε διαδικασία. Απλά εμείς δεν έχουμε μάθει να σκεφτόμαστε: «Αφού διάβασα πολύ καλά το πιθανότερο είναι να πετύχω στις εξετάσεις». Αυτή η λέξη, «το πιθανότερο», είναι η δικλίδα ασφαλείας για την περίπτωση που αποτύχω στις εξετάσεις. Αν συμβεί αυτό, απλά θα είναι μια άλλη εξέλιξη από όλες τις πιθανές εξελίξεις. Στη σειρά των εξελίξεων, αυτή η εξέλιξη που φαίνεται αρνητική, μπορεί να είναι η αρχή για πολύ καλύτερες εξελίξεις. Αποτυγχάνω στις εξετάσεις, ακολουθώ μια άλλη πορεία στη ζωή, και κάνοντας τον απολογισμό μου, μακαρίζω την τύχη που πριμοδότησε την αποτυχία μου στις εξετάσεις.  Βάζοντας τη λέξη «πιθανότερο», δίνουμε στον εαυτό μας την ευκαιρία να προετοιμασθεί και για μια άλλη εξέλιξη. «Αν χωρίσω με τον σύντροφό μου ή τη συντρόφισσά μου το πιθανότερο είναι να διορθωθούν όλα τα κακώς κείμενα». Το πιθανότερο. Γιατί κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τη μελλοντική πορεία ενός ανθρώπου.

Μπορούμε να επηρεάσουμε την τύχη; Ναι μπορούμε. Μπορούμε να αποκλείσουμε κάποια ενδεχόμενα. Έτσι πριμοδοτούμε να συμβούν κάποια άλλα ενδεχόμενα της επιλογής μας. Εστιάζοντας στο επιθυμητό δίνουμε στη τύχη τη δυνατότητα να μας ικανοποιήσει. Επαναλαμβάνοντας μία προσπάθεια να επιτύχω ένα στόχο, είναι σαφές ότι αυξάνω τη πιθανότητα να πετύχω το στόχο.

Δεν μπορούμε, όμως, να καθορίσουμε την τύχη. Η εμφάνιση μιας επιλεγμένης δυνατότητας, μιας επιθυμητής δυνατότητας, δεν εξαρτάται από μας. Ιδιαίτερα δε, όταν αγνοούμε τελείως την ύπαρξη αυτής της δυνατότητας. Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη φράση: «Όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια ο θεός γελάει»