Η μοναξιά μετά τα 60

Ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον. Θέλει να βρίσκεται με άλλους. Η μοναξιά είναι ένα θέμα που έχει διερευνηθεί διεξοδικά. Εδώ, μόνο μερικές επισημάνσεις με αφορμή ιστορίες και γεγονότα φίλων μου που βρίσκονται μόνοι σε ηλικία μετά τα 60. Είναι συγκεκριμένοι οι λόγοι για τους οποίους κάποιος μπορεί να  βρεθεί μόνος μετά τα 60. Μπορεί να μην έχει βρει μόνιμο σύντροφο στη ζωή του, ή μπορεί να είχε σύντροφο και να τον έχασε. Ανάλογα με το πώς έχει καταλήξει κανείς να είναι μόνος σε προχωρημένη ηλικία, βιώνει εντελώς διαφορετικά τη μοναξιά. Είναι αλλιώς αν κάποιος έμεινε μόνος από πεποίθηση, και αλλιώς, αν προσπάθησε και μετά από πολλούς συντρόφους κατέληξε μόνος ή μόνη. Είναι διαφορετικά τα συναισθήματα αν κάποιος έχασε τη/τον σύντροφό του λόγω θανάτου ή αν υπήρξε χωρισμός για διάφορους λόγους.

Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των περιπτώσεων είναι ότι το άτομο βρίσκεται μόνο του στο προσωπικό του χώρο. Βρίσκεται μόνο του το βράδυ στο σπίτι, βρίσκεται μόνο του στην εκδρομή, βρίσκεται μόνο του στο σινεμά. Βρίσκεται μόνο του και το μυαλό συνειδητοποιεί αυτή τη κατάσταση με αρνητικό πρόσημο.

Πώς θα μπορούσε να είναι θετικό αυτό το πρόσημο, όταν, όπως επισημάνθηκε, το άτομο είναι κοινωνικό όν;

Οι περισσότεροι άνθρωποι γεμίζουν τη ζωή τους με άλλα άτομα και παρέες ή με ένα πλήθος δραστηριοτήτων. Όταν τελικά βρίσκεσαι μόνος και είσαι κουρασμένος, από την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους ή από κάποια δραστηριότητα, δεν υπάρχουν περιθώρια για να βιώσεις μοναξιά. Το μυαλό αποζητά ηρεμία και το συναίσθημα της μοναξιάς μπορεί να περιμένει. Μέχρι πότε όμως μπορεί κανείς να αναλώνεται καλύπτοντας το χρόνο του μ’ αυτό το τρόπο; Δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να ενεργούν με αυτό τον τρόπο. Η ιδιοσυγκρασία πολλών ανθρώπων δεν το επιτρέπει.

Μήπως η μετάλλαξη της μοναξιάς σε ευκαιρία για πνευματική ενδοσκόπηση και ανάταση και ίσως για αναπροσαρμογή της ζωής μας αποτελεί μια εναλλακτική πορεία; Μα αναπροσαρμογή μετά τα 60, θα αναρωτηθεί εύλογα κάποιος. Γιατί όχι; Ένας ή μια καινούργια σύντροφος ή συντρόφισσα σ’ αυτή την ηλικία είναι μια συνταρακτική αναπροσαρμογή. Ένας άλλος άνθρωπος ανατρέπει τη ζωή μας. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι η ανάγκη για επικοινωνία είναι κοινό γνώρισμα για όλους τους ανθρώπους. Κάποιος άλλος ή κάποια άλλη περιμένει να αναπροσαρμόσει τη ζωή της ή τη ζωή του. Η τέχνη, ένα παράθυρο για να δούμε αλλιώς τον κόσμο, έχει αναδείξει τέτοιες καταστάσεις. Επιτρέψτε μου να σας συστήσω αυτό το βιβλίο. 

Μετάλλαξη της μοναξιάς σε ευκαιρία για πνευματική ενδοσκόπηση δεν σημαίνει μοναχικότητα, δηλαδή αποτράβηγμα από τον κόσμο. Δεν πρόκειται για ζωή μοναχών. Μέσα από τις σχέσεις μας με άλλους ανθρώπους, έχουμε την ευκαιρία να ξαναδούμε τον εαυτό μας και να πετάξουμε τα άχρηστα. Η επιστροφή στο σπίτι, που κάποτε ήταν γεμάτο και τώρα βασιλεύει η απουσία, μπορεί να είναι ευκαιρία για αναστοχασμό. Αναστοχασμό όλων των μικρών πραγμάτων που κάποτε δεν είχαμε το χρόνο να βάλουμε στο μεγεθυντικό φακό. Τώρα δεν έχουμε μπροστά μας τα οικεία πρόσωπα αλλά σχέσεις και ένα κοινωνικό γίγνεσθαι.