Η διαλεκτική σχέση του παλαιού με το καινούργιο

Σε συστήματα που βρίσκονται σε μια διαρκή αλλαγή – ας λάβουμε υπόψιν το «πάντα ρει και ουδέν μένει» του Ηράκλειτου – σε τέτοια συστήματα, υπάρχει πάντα η  κατάσταση που επικρατεί την στιγμή της παρατήρησης, αλλά υπάρχουν και εν δυνάμει καταστάσεις, που βρίσκονται στο παρασκήνιο και διεκδικούν να επικρατήσουν. Η στιγμή της παρατήρησης μπορεί να είναι δευτερόλεπτα, μήνες, χρόνια ή αιώνες, και εξαρτάται από το παρατηρούμενο σύστημα και την διαδικασία της αλλαγής. Ας ονομάσουμε την επικρατούσα κατάσταση «το παλαιό» και αυτήν που θα την διαδεχθεί «το καινούργιο». Το ποια από τις καταστάσεις του παρασκηνίου θα έρθει στο προσκήνιο και θα γίνει το καινούργιο εξαρτάται πάλι από το παρατηρούμενο σύστημα και την διαδικασία της αλλαγής.

Το παλαιό με το καινούργιο βρίσκονται σε μια συνεχή αλληλεπίδραση. Παλαιό και καινούργιο, βρίσκονται επίσης σε αλληλεπίδραση με το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται το παρατηρούμενο σύστημα, αν το σύστημα δεν είναι κλειστό, δηλαδή απομονωμένο από το περιβάλλον του.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και χρήσιμο να μπορούμε να διακρίνουμε της καταστάσεις του παρασκηνίου, και να εντοπίζουμε πια κατάσταση θα είναι αυτή που θα διαδεχθεί την επικρατούσα. Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον και χρήσιμο να μπορούμε να ανιχνεύουμε τους μηχανισμούς και τις κινητήριες δυνάμεις της διαδικασίας της αλλαγής.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την εξέλιξη του ανθρώπου σαν πνευματική και υλική οντότητα. Γνωρίζουμε τον άνθρωπο του σήμερα με όλες τις παραλλαγές του. Σήμερα κυριαρχεί ο άνθρωπος που αποτελείται από οργανική ύλη. Συγχρόνως όμως βλέπουμε και μια διαρκεί αλλαγή και παρουσία νέων μορφών. Όταν φοράμε τα γυαλιά μας, όταν προσθέτουμε ένα βηματοδότη, όταν αντικαθιστούμε ένα πόδι ή ένα χέρι με μηχανικό χέρι ή πόδι, όταν σε μια εγχείρηση κοίλης προσθέτουμε ένα πλέγμα, όταν.. όταν…όταν… δεν δημιουργούμε ένα άνθρωπο, που δεν είναι πλέον μόνο οργανική ύλη, αλλά ένα ανθρωποειδές; Ίσως να μην είναι τόσο εμφανές, αλλά σκεφθείτε την επέμβαση στο DNΑ, ή, κάτι στο οποίο είμαστε πιο κοντά, την εμφύτευση μνήμης.

Όταν δημιουργούμε ρομπότ, μηχανές δηλαδή με όλο και πιο εξελιγμένες ανθρώπινες ιδιότητες, χωρίς καθόλου οργανική ύλη, δεν δημιουργούμε κάτι καινούργιο και διαφορετικό;

Όταν όλο κι περισσότερο αφήνουμε τη ζωή μας σε συστήματα σύγχρονης διαχείρισης, όπως το διαδίκτυο και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δεν αφήνουμε χώρο για αντικατάσταση του ανθρώπου με τεχνική νοημοσύνη;

Ποια θα είναι η θέση του σημερινού ανθρώπου, που αντιπροσωπεύει το παλαιό, στο καινούργιο κόσμο που ξημερώνει; Δεν είναι ενδιαφέρον και χρήσιμο να δούμε ποιο θα είναι το καινούργιο και μέσα από ποια διαδικασία και μηχανισμούς θα επικρατήσει; Ο καινούργιος άνθρωπος συνυπάρχει με τον παλαιό, είναι δίπλα μας.

Βλέποντας τον κόσμο γύρω μας να αλλάζει είναι χρήσιμο να έχουμε ένα εργαλείο για να μπορούμε να βρίσκουμε τη θέση μας στο χρόνο και στο χώρο. Οι παραπάνω σκέψεις διεκδικούν να είναι ένα από τα εργαλεία που μας χρειάζονται. Εκτός και αν δεχθούμε την άποψη ότι: «Η νοητική υπέρβαση της πραγματικότητας που μας περιβάλλει διαστέλλει το χώρο και οδηγεί στην άχρονη ύπαρξη. Αυτό είναι ελευθερία.».