Και το όλον του μέρους μείζον

 

«Και το όλον του μέρους μείζον». Η φράση αποδίδεται στον Ευκλείδη. Ο Αριστοτέλης το διατύπωσε αλλιώς: «Το όλον είναι μεγαλύτερο από το άθροισμα των μερών του» (αν και δεν μπόρεσα να εντοπίσω τη φράση στα γραπτά του Αριστοτέλη).

Σχετικά με το Όλον και τα Μέρη έχω αναφερθεί και σε μια προηγούμενη δημοσίευση. Εκεί επισημαίνεται ότι «Τα Μέρη συνδέονται με το Όλον και μεταξύ τους. Δεν μπορεί να υπάρξει Όλον χωρίς τα Μέρη του. Επηρεάζουν το Όλον και επηρεάζονται απ’ αυτό».

Τι είναι αυτό όμως που κάνει το Όλον «μεγαλύτερο» απο το «άθροισμα» των μερών; Τι είναι αυτό που δημιουργεί νέες ποιότητες, που δεν υπάρχουν στα μέρη που αποτελούν το Όλον; Τι είναι αυτό που ύπαρχει στον άνθρωπο, αλλά όχι στα μέρη του, δηλαδή στα όργανα που τον αποτελούν;

Γλώσσα και πραγματικότητα

Αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο μέσα από τις αισθήσεις μας. Ερεθίσματα από τον «έξω» κόσμο μεταφέρονται στον εγκέφαλο μας και εκεί δημιουργείται ο δικός μας κόσμος. Ένας κόσμος που αποτελείται από εικόνες. Ο Αντόνιο Νταμάσιο υποστηρίζει ότι «Όλο το μυαλό αποτελείται από εικόνες……Η βασική μονάδα του μυαλού είναι η εικόνα..». 

Η πραγματικότητα δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια ερμηνεία των ερεθισμάτων που δέχονται τα αισθητήρια όργανα μας. Μια ερμηνεία στην οποία συμμετέχουν βιολογικοί παράγοντες, συναισθήματα, εμπειρίες, η, με μια λέξη, αυτό που ονομάζουμε «εαυτό». Μια ερμηνεία που συντελείται στον εγκέφαλο μας και είναι εντελώς προσωπική.

Το λίγο και το πολύ

 «Το λίγο μπορεί να γιομίσει μια ζωή και το πολύ να την κάμει βαρετή κι άνοστη», φράση από το βιβλίο «καλντερίμι» του Γιάννη Καλπούζου (σελ. 560).

Όταν ζήσουμε ένα γεγονός - ευχάριστο η δυσάρεστο δεν έχει σημασία - και το γεγονος αυτό συνοδεύεται από μια έντονη συναισθηματική κατάσταση, το γεγονός αυτό καταγράφεται ανεξίτηλα στη μνήμη μας και η ανάμνηση του είναι ζωντανή, συχνή και «γιομίζει μια ζωη». Η επανάληψη του γεγονότος μέσα στο χρόνο, αδυνατίζει τη ζωντάνια του και η ανάμνηση του δεν συγκινεί. 

Κάποια εποχή πέρασα τις τέσσερεις εποχές του χρόνου σε μια πανέμορφη εξοχή, σε ένα σχετικά απομονωμένο σπίτι. Ένα ανοιξιάτικο πρωϊνό συνάντησα στο δρόμο μια απο τις ελάχιστες γειτόνισσες. Αγρότισσα, με αρκετά χρόνια φορτωμένα στη πλάτη, κουβαλούσε δύο κουβάδες με τροφή για τα ζωντανά της.